सोयाबीनवरील तांबेरा रोगाच्या बिजाणूंचा होतोय वेगाने प्रसार

सोयाबीनवरील तांबेरा रोगाचा प्रादुर्भाव
सोयाबीनवरील तांबेरा रोगाचा प्रादुर्भाव

अमेरिकेच्या मध्य पूर्व विभागातील सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी सोयाबीनवरील तांबेरा (रस्ट) हा रोगाचा फारसा अनुभव नसला तरी  दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये या रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होतो. प्रत्येक वर्षी ही बुरशी दक्षिण फ्लोरिडातून हळूहळू उत्तरेकडे प्रवास करत असल्याचे दिसून येते. या वर्षी इल्लिनॉईज येथील काढणीच्या टप्प्यात असलेल्या सोयाबीन पिकामध्ये ती आढळली आहे. 

दक्षिणेकडून वाहणाऱ्या वाऱ्यासोबत तांबेरा रोगाचे बिजाणू पसरत असून, उत्तरेतील शेकडो मैल अंतरापर्यंत पोचत आहे. त्यामुळे तांबेरा रोगाचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. त्या विषयी माहिती देताना अमेरिकी कृषी संशोधन सेवेतील वनस्पती विकृतिशास्त्रज्ञ ग्लेन हार्टमन यांनी सांगितले, की  चक्रीवादळामुळे रोगांच्या प्रसाराचा वेग वाढत असून, अपेक्षेपेक्षा अधिक अंतरापर्यंत या रोगांचा प्रादुर्भाव पसरत आहे. या आधीही अशा घटना घडल्या असून, २००४ मध्ये ‘इवान’ या चक्रीवादळामध्ये कोलंबियातून अमेरिकेमध्ये सोयाबीनवरील तांबेरा रोगांचे बिजाणू वाहून आले होते. पुढे २००५ मध्ये दरवर्षीप्रमाणे कमी अंतरापर्यंत त्यांचा प्रवास झाला. हे सामान्य हंगाम व स्थितीनुसार घडत असते. २०१७ च्या हंगामाच्या अखेरीला सोयाबीन पिकामध्ये तांबेरा रोगाचा प्रादुर्भाव वेगाने वाढल्याचे दिसून आले आहे. मात्र, रोगांच्या बिजाणूंच्या प्रवासासंबंधी सध्या अस्तित्वात असलेली मॉडेल्स ही विशेषतः दीर्घअंतराचा विचार करता फारशी अचूक नाहीत. यावर मात करण्यासाठी संशोधक हार्टमन आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी एक अभ्यास केला आहे. त्यासाठी त्यांनी  बिजाणू गोळा करण्याच्या दोन प्रकारच्या सापळ्यांचा वापर केला. त्यातून अलाबामा, जॉर्जिया आणि फ्लोरिडा येथील तांबेरा प्रादुर्भाव असलेल्या शेतातून बिजाणू गोळा केले. सोबतच तापमान, सापेक्ष आर्द्रता, वाऱ्याचा वेग आणि दिशा, पावसाचे प्रमाण, पानावरील ओलावा अशी माहिती गोळा केली. 

रोगाचे बहुतांश बिजाणू हे पानांच्या गर्दीमध्ये राहतात. त्यातील एक तृतीअंश ते अर्ध्यापर्यंत बिजाणू वर हवेत आढळतात. त्यांचा प्रवास शेतापासून दूर; परंतु सरासरी ५० फूट अंतरापर्यंत होऊ शकतो. काही बिजाणूंच २०० फूट अंतरापर्यंत जातात. यावरून रोगांच्या कमी अंतरावरील प्रादुर्भावाचा अंदाज मिळवता येतो.

तांबेरा रोगाच्या बाबतीतही सोयाबीन शेतामध्येच किंवा सभोवती असलेल्या अन्य यजमान वनस्पतींवर (उदा. कुडझू) रहिवास करतात. 

उन्हाळ्यामध्ये सोयाबीन तांबेरा रोगाचे बिजाणू दक्षिणेकडून प्रतिदिन ३० मैल इतक्या वेगाने पुढे जातात. मात्र, आर्द्रतापूर्ण वातावरणामध्ये पानांमध्ये चिकडून राहतात. कोणत्याही बुरशीजन्य रोगांच्या प्रसारासाठी  व स्थानिक प्रादुर्भावासाठी आर्द्रता आणि ओलावा हे घटक अत्यंत महत्त्वाचे ठरतात. 

सध्या या अभ्यासातून कमी अंतरावरील बिजाणूंच्या प्रवासाविषयी अनेक गोष्टी ज्ञात झाल्या आहे. मात्र, दीर्घ अंतरावरील प्रसाराचा वेध घेण्यात अडचणी आहेत. उदा. अधिक उंचीवर बिजाणू गेल्यास अधिक तापमान आणि अतिनिल किरणांच्या संपर्कात येऊन नष्ट होण्याची शक्यताच अधिक मांडली जाते.चक्रीवादळात बिजाणू अधिक उचलले गेले तरी त्यातील अत्यंत कमी बिजाणू सुस्थितीमध्ये पोचण्याची शक्यता असते.

Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Related Stories

No stories found.
Esakal Marathi News
www.esakal.com