Sandip Kapde
छत्रपती शिवाजी महाराज हे युद्धाच्या वेळी नेहमीच साधी व कार्यक्षम जीवनशैली अवलंबत असत.
शिवाजी महाराजांचे सैनिक गनिमी काव्याच्या तंत्रामुळे कोणत्याही परिस्थितीत टिकून राहण्यास तयार असत.
कठीण हवामान, उपासमारी, व साधे अन्न यामुळे सैनिकांची सहनशक्ती वाढली होती.
महाराज स्वतःही युद्धकाळात तंबूमध्ये न राहता झाडाखाली विश्रांती घेत.
रणांगणात विजय मिळवण्यासाठी शिवाजीराजांचे लष्कर शिस्तबद्ध व सक्षम होते.
शत्रूवर अचानक हल्ला करून त्याला चकित करणे हे गनिमी काव्याचे मुख्य तत्त्व होते.
सैनिकांना कठीण परिस्थितीत टिकून राहण्यासाठी कठोर प्रशिक्षण दिले जात असे.
स्त्रिया व मादक पदार्थांचा मोह टाळण्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सैन्यावर कठोर निर्बंध होते.
शत्रूच्या योजना हाणून पाडण्यासाठी महाराजांचे लष्कर चपळ व धाडसी होते.
रणांगणात विजय मिळवण्यासाठी गनिमी काव्याच्या तंत्राचा मोठा उपयोग झाला.
शिवाजीराजे नेहमीच आपल्या सैन्याबरोबर राहून त्यांना प्रेरणा देत.
झाडावर पासोडी टाकून विश्रांती घेण्याची महाराजांची पद्धत अनोखी होती.
शिवाजी महाराजांचे लष्कर साहसी व शिस्तबद्ध असल्यामुळे शत्रूचे मनोबल खच्ची व्हायचे.
युद्धकाळातील महाराजांचे निर्णय नेहमीच व्यावहारिक व परिणामकारक असायचे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या साध्या व साहसी जीवनशैलीने लष्कराला अधिक सक्षम केले.
2011 मध्ये लेखक चंद्रकांत भराट यांनी ही माहिती शिवरायांची अतुलनीय युद्धनीती या मथळ्याखील लेखात दिली.