Sandip Kapde
डॉक्टर अनेक वेळा कॅप्सूल, इंजेक्शन किंवा सिरपचे उपचार लिहून देताक. यामध्ये अनेक कॅप्सूलला कव्हर लावून बंद करण्यासाठी अनेक तंत्रांचा वापर केला जातो.
औषधे तयार करून कॅप्सूलमध्ये भरली जातात. कॅप्सूल बनवण्याच्या पद्धतीला एनकॅप्सुलेशन म्हणतात.
पण अशा परिस्थितीत प्रश्न पडतो की कॅप्सूलचे आवरण कसे बनवले जाते? सामान्यतः बरेच लोक हा कव्हर भाग प्लास्टिकचा बनलेला मानतात.
कॅप्सूलमध्ये असलेल्या औषध सामग्रीबद्दल माहिती पॅकेट किंवा बॉक्सवर दिली असते. पण, अनेक कंपन्या तुम्हाला सांगत नाहीत की कॅप्सूलचे आवरण ‘जिलेटिन’पासून बनलेले आहे.
पण जेव्हा तुम्हाला जिलेटिन बनवण्याची पद्धत माहित असेल तेव्हा तुम्हाला आश्चर्य वाटेल. वास्तविक, ते जनावरांची हाडे किंवा कातडे उकळून काढले जाते.
यानंतर त्यावर प्रक्रिया करून चमकदार व लवचिक बनवले जाते. कॅप्सूलमुळे औषध गिळणे सोपे होते.
कॅप्सूल कव्हर्सचे दोन प्रकार आहेत. पहिला टणक कवच असलेला आणि दुसरा मऊ कवच असलेला. दोन्ही प्रकारचे कॅप्सूल कव्हर प्राण्यांपासून तसेच प्रथिने असलेल्या वनस्पतींच्या द्रवांपासून बनवले जातात.
प्रथिने असलेल्या वनस्पतींच्या द्रवापासून बनवलेल्या कॅप्सूलच्या आवरणांना सेल्युलोज म्हणतात. हे पूर्णपणे नैसर्गिक आहेत. या प्रकारची कॅप्सूल आपल्या पचनसंस्थेद्वारे सहज पचली जाते.
जेव्हा आपण कॅप्सूल खातो तेव्हा त्याचे आवरण शरीरात विरघळते आणि त्यानंतर औषध कार्य करू लागते. आवरणातून आपल्या शरीराला प्रथिने मिळतात.
जिलेटिनपासून बनवलेल्या या आवरणामुळे शरीराला कोणतीही हानी होत नाही. अनेक कॅप्सूलचे कव्हर्स वनस्पतींपासून मिळणाऱ्या प्रथिनांपासून बनवले जातात.
हे प्रथिन वनस्पतींच्या सालातून काढले जाते. हे प्रोटीन सेल्युलोज प्रजातीच्या झाडांपासून कॅप्सूल कव्हर बनवण्यासाठी वापरले जाते.
अनेक हेल्थ रिसर्चमध्ये असा दावा करण्यात आला आहे की बहुतांश फार्मा कंपन्या प्राण्यांच्या उत्पादनांपासून बनवलेल्या जिलेटिन कव्हर केलेल्या कॅप्सूलची विक्री करतात.