Saisimran Ghashi
तुळजापूर येथील भवानी मंदिर माहूरच्या रेणुका, कोल्हापूरच्या महालक्ष्मी आणि वणीच्या सप्तशृंगी देवीसह चार प्रमुख शक्तीपीठांपैकी आहे.
देवी भवानीने मधु-कैटभ, म्हशीच्या रूपातील राक्षस आणि कुकुर नावाच्या राक्षसांचा वध करून धर्म आणि शांतता प्रस्थापित केली, अशा अनेक आख्यायिका या मंदिराशी जोडलेल्या आहेत.
कर्दम ऋषींच्या पत्नी अनुबुतीच्या तपश्चर्येचे रक्षण करण्यासाठी देवीने राक्षसाचा वध केला आणि तुळजा भवानी या नावाने ओळखली जाऊ लागली.
मंदिराचे तीन प्रमुख दरवाजे आहेत सरदार निंबाळकर प्रवेशद्वार, राजा शहाजी महाद्वार आणि राजमाता जिजाऊ द्वार जे ऐतिहासिक व्यक्तींशी संबंधित आहेत.
गोमुख तीर्थ, कालख (कल्लोळ तीर्थ), अमृत कुंड, आणि देवीच्या गर्भगृहात प्रवेशापूर्वी स्नानासाठी वापरली जाणारी तीर्थ टाकी भाविकांसाठी पवित्र मानली जाते.
मंदिराच्या परिसरात श्रीसंत ज्ञानेश्वर आणि श्रीतुकाराम यांच्या नावाने दोन धार्मिक ग्रंथालये आहेत.
देवीची स्वयंभू मूर्ती ग्रॅनाइटची असून तीन फूट उंच आहे, आठ हातात शस्त्रे आहेत आणि महिषासुराचा वध करत असलेले दृश्य आहे.
मुख्य मंदिर परिसरात सिद्धिविनायक, आदिशक्ती मातंगदेवी, अन्नपूर्णा देवी व दत्त मंदिर यांसारखी अनेक उपमंदिरे आहेत, जे धार्मिक महत्त्व वाढवतात.