संतोष कानडे
ताजमहाल ही एक भव्य इमारत फक्त वास्तुशिल्प नव्हे, तर ती प्रेमाची अजरामर निशाणी आहे. ही शाहजहांने मुमताजच्या आठवणीत बांधली होती.
शाहजहां, ज्याने मुमताजसाठी ताजमहल उभारला, त्याने एक-दोन नव्हे तर तब्बल 14 विवाह केले होते.
शाहजहांचा जन्म 5 जानेवारी 1592 रोजी लाहोर (आत्ताचे पाकिस्तान) येथे झाला होता. त्याचं मूळ नाव शहाबुद्दीन मोहम्मद खुर्रम होतं.
मुमताजचं मूळ नाव अर्जुमंद बानो बेगम होतं. ती अत्यंत सुंदर, बुद्धिमान आणि शिकलेली होती.
मुमताजची बुआ म्हणजे नूरजहाँ, जी सम्राट जहाँगीरची पत्नी होती. तिच्या प्रभावामुळेच मुमताजला सम्राट दरबारात मान मिळाला.
शाहजहां आणि मुमताजची भेट नवरोजच्या उत्सवात झाली. बाजारात दोघे पहिल्यांदा एकमेकांना पाहिले आणि एकमेकांवर प्रेम जडलं.
दोघांचा साखरपुडा 1607 मध्ये झाला, पण ज्योतिषांच्या सल्ल्याने विवाह 1612 मध्ये झाला. म्हणजे पाच वर्षे वाट पाहावी लागली.
शाहजहांने मुमताजला ‘मुमताज महल’, ‘मलिका-ए-जहाँ’, ‘मलिका-ए-हिंद’ अशा उपाध्या दिल्या. तीच त्याची सर्वात प्रिय पत्नी होती.
इतिहासकार सांगतात की, मुमताजसाठी असलेलं प्रेम इतर कोणत्याच पत्नीसाठी नव्हतं. इतर बेगमांना शाहजहांने मुमताजसारखी प्रतिष्ठा दिली नव्हती.
मुमताजने शाहजहांला 14 मुलं दिली. शेवटचं मूल जन्माला येताना ती गंभीर आजारी पडली.
शाहजहां लढाईसाठी बुरहानपूर येथे जात असताना मुमताज त्याच्यासोबत होती. तिथेच प्रसव पीडेमुळे तिचा मृत्यू झाला – 1631 मध्ये.
मुमताजच्या मृत्यूनंतर शाहजहांने वचन दिलं – "तिच्या स्मरणार्थ अशी इमारत उभारेन, जिची तुलना जगात कुठे होणार नाही."
शाहजहांने ताजमहलचं बांधकाम 1632 मध्ये सुरू केलं. हे काम सुमारे 20 वर्षं चाललं. सुमारे 20,000 कारागीर यासाठी कामाला लागले होते.
ताजमहल हे पांढऱ्या संगमरवरी इमारतीचं अप्रतिम उदाहरण आहे. हे एकसंध प्रेमाचं प्रतिक आहे, जे आजही अबाधित आहे.
इतक्या विवाहांनंतरही मुमताजचं स्थान शाहजहांच्या हृदयात अनन्य होतं. म्हणूनच ताजमहल केवळ इमारत नव्हे, तर एक अनमोल प्रेमकथा आहे.