Sandip Kapde
लोणार सरोवर हे बुलढाणा जिल्ह्यातील एक प्राचीन उल्कापातामुळे तयार झालेले क्षारीय सरोवर आहे.
या सरोवराची निर्मिती सुमारे ५,७६,००० वर्षांपूर्वी एका प्रचंड उल्कापिंडाच्या धडकेतून झाली. तेव्हा कॅमेरा नव्हता पण कल्पनाशक्तीच्या जोरावर अनेक फोटो तयार केले आहेत.
उल्कापिंड पृथ्वीवर आदळल्यावर तो तीन भागांत फुटला आणि लोणाररसह इतर दोन ठिकाणीही सरोवरे तयार झाली.
लोणार सरोवराचे पाणी अत्यंत क्षारीय असून ते समुद्राच्या पाण्यापेक्षा सात पट अधिक खारे आहे.
सरोवराची खोली अंदाजे १५० मीटर असून त्याचा व्यास सुमारे १.८ किलोमीटर आहे.
लोणार हे डेक्कनच्या बेसाल्ट खडकांवर तयार झालेले जगातील एकमेव उल्कीय सरोवर मानले जाते.
या सरोवराभोवती ६व्या शतकात बांधलेली प्राचीन मंदिरे आहेत, त्यापैकी काही मंदिरे उलटी आहेत.
सरोवरात सूक्ष्मजीवांमुळे पाण्याचा रंग ऋतूनुसार हिरवट ते गुलाबी होतो.
नासाने लोणार सरोवर आणि चंद्राच्या पृष्ठभागातील साम्यामुळे संशोधन केले आहे.
IIT बॉम्बेच्या संशोधनात सरोवराच्या मातीत चंद्राच्या खडकांशी मिळते-जुळते खनिज आढळले आहेत.
स्थानिक लोकांमध्ये श्रद्धा आहे की प्रभू रामचंद्र यांनी या सरोवराला भेट दिली होती.
लोणार सरोवरात असलेल्या इलेक्ट्रो-मॅग्नेटिक गुणधर्मांमुळे काही भागात कम्पास काम करत नाही.
२०२० मध्ये लोणार सरोवराला 'रामसर साइट' म्हणून घोषित करण्यात आले.
भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण विभागाने याला राष्ट्रीय भू-विरासत स्मारकाचा दर्जा दिला आहे.
सध्या लोणार सरोवराला प्रदूषण, अतिक्रमण आणि आक्रमक प्रजातींचा धोका निर्माण झाला आहे.