सकाळ वृत्तसेवा
शिवाजी महाराजांच्या काळात भारताचा GDP जगाच्या एकूण GDPच्या २४-२५% च्या आसपास होता, जो त्या काळातील सर्वात मोठ्या अर्थव्यवस्थांपैकी एक होता.
मराठा साम्राज्याची अर्थव्यवस्था मुख्यतः कृषीवर आधारित होती. गहू, तांदूळ, ज्वारी, बाजरी, कडधान्ये आणि ऊस यांचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर होत असे.
पुणे, रायगड, सूरत, विजापूर, तंजावर ही प्रमुख बाजारपेठेची केंद्रे होती. व्यापारासाठी मराठ्यांनी समुद्रमार्गाचा प्रभावी वापर केला.
मराठा प्रदेशात हस्तकला, वस्त्रोद्योग, धातूशास्त्र, जहाजबांधणी आणि शस्त्रास्त्र निर्मिती मोठ्या प्रमाणावर केली जात होती.
शिवाजी महाराजांनी सशक्त मराठा आरमार उभे करून समुद्रमार्गे व्यापार वाढवला. सिद्दी, पोर्तुगीज, डच आणि इंग्रज यांच्याशी व्यापार आणि संघर्ष सुरू होता.
शिवाजी महाराजांनी चालू महसूल प्रणाली सुधारली, त्यात चौथ आणि सरदेशमुखी हे कर प्रस्थापित करण्यात आले. यामुळे स्वराज्याची आर्थिक घडी मजबूत झाली.
औरंगजेबाच्या सततच्या मोहिमांमुळे आणि इंग्रजांच्या व्यापार नीतीमुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेवर परिणाम झाला.
शिवाजी महाराजांनी स्वतःची चलन प्रणाली सुरू केली, ज्यात होंडी आणि शिवराई नाण्यांचा वापर केला जात असे.
महाराजांनी व्यापारी, कारागीर, शेतकरी यांना संरक्षण आणि मदत दिली, त्यामुळे अर्थव्यवस्था अधिक मजबूत झाली.
शिवाजी महाराजांच्या धोरणांमुळे आणि प्रभावी प्रशासनामुळे स्वराज्याची अर्थव्यवस्था बळकट झाली, जी पुढे मराठा साम्राज्याच्या विस्तारास हातभार लावणारी ठरली.