Sandip Kapde
गणेश चतुर्थीच्या उत्सवानंतर प्रत्येक घरामध्ये आणि मंदिरामध्ये 'सुखकर्ता दु:खहर्ता...' ही श्रीगणेशाची आरती गायली जाते.
पण ही आरती कोणी रचली आहे हे अनेकांना ठाऊक नसते.
'सुखकर्ता दु:खहर्ता' ही आरती संत रामदास स्वामी यांनी रचली असल्याची मान्यता आहे.
रामदास स्वामींनी रचलेली ही आरती एकूण सात कडव्यांची आहे. परंतु आपण प्रामुख्याने तिची तीनच कडवी म्हणतो.
आरतीमध्ये गणपतीची महिमा वर्णिला आहे. गणेश हे हिंदू धर्मातील बुद्धी, ज्ञान आणि नव्या प्रारंभीचे दैवत मानले जाते.
कोणत्याही शुभ कार्याची सुरुवात गणपती पूजनाने होते, आणि त्यानंतर आरती 'सुखकर्ता दु:खहर्ता' हीच गायली जाते.
प्रत्येक शुभ कार्यात पहिली पूजा गणपतीची असते. गणपतीला विघ्नहर्ता, संकटमोचक मानले जाते.
दरवर्षी भाद्रपद महिन्यात गणेश चतुर्थीला घराघरात आणि सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणपतीची स्थापना केली जाते आणि त्याची आराधना होते.
गणेशाचे रूप, त्याची महिमा आणि त्याच्या कृपेमुळे भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण होतात, असा विश्वास आहे.
आरतीत गणपतीचे वर्णन फारच सुंदरपणे केले आहे. त्याच्या सर्वांगावर शेंदूराची उटी लावलेली असते, गळ्यात मोत्यांची माळ असते, कपाळावर रत्नजडित मुकुट शोभून दिसतो.
या आरतीत गणपतीला "सुखकर्ता" (सुख देणारा) आणि "दुःखहर्ता" (दुःख दूर करणारा) असे म्हटले आहे.
समर्थ रामदास स्वामींनी ही आरती जोगिया रागात रचली आहे. या आरतीचा सूर मनाला भक्तीभावाने भारून टाकणारा आहे.
'सुखकर्ता दुःखहर्ता' ही आरती प्राचीन संस्कृत मंत्रांप्रमाणे नसेल, परंतु ती मराठीत रचलेली असल्यामुळे ती जनसामान्यांना सहज समजणारी आहे. हेच तिचं वैशिष्ट्य आहे.
साध्या शब्दांमध्ये गणपतीच्या महत्त्वाचे वर्णन यात करण्यात आले आहे.
रामदास स्वामींना पुण्यातील अष्टविनायकांमधील एक, मोरगावातील मयूरेश्वर गणपतीची मूर्ती पाहून ही आरती लिहिण्याची प्रेरणा मिळाली असल्याची कथा आहे.
गणपतीचे विविध रूपे आणि त्याचा महिमा स्वामींनी या आरतीत उलगडला आहे. त्यामुळे ही आरती गणेश भक्तांमध्ये विशेष लोकप्रिय आहे.
'सुखकर्ता दु:खहर्ता' ही आरती गणेश चतुर्थीच्या प्रत्येक उत्सवाचा अविभाज्य भाग आहे. प्रत्येक भक्त या आरतीच्या ओळींमध्ये गणपतीच्या कृपेची प्रार्थना करतो.