डिजिटल स्किल : प्रगतशील डिजिटल ट्विन्स

डिजिटल ट्विन हे अतिप्रगतशील व अद्ययावत तंत्रज्ञान कौशल्यांपैकी एक असून ते आभासी भौतिक-मॉडेल सिम्युलेशनचे प्रतिनिधित्व करते. हे तंत्रज्ञान भौतिक वस्तू किंवा प्रक्रियेचे रिअल-टाइम डिजिटल समकक्ष म्हणून काम करण्यासही सक्षम आहे.

डिजिटल ट्विन्सचे प्रोग्रॅम व कौशल्ये ही इंडस्ट्री ४.०च्या इंटरनेट ऑफ थिंग्ज, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, सॉफ्टवेअर अॅनालिटिक्स, मशिन लर्निंग आदींसह आऊटपुट वाढवण्यासाठी एकत्रित कार्य करते. उत्पादक वस्तू, उत्पादन आणि कामगिरी हे तीन डिजिटल ट्विनचे ​​प्रकार आहेत. एकत्रितपणे विकसित होत असताना त्यांचे संयोजन आणि एकीकरण ‘डिजिटल धागा’ (थ्रेड) म्हणून ओळखले जाते तसेच ‘उत्पादन अवतार’, ‘डिजिटल मॉडेल’, आणि ‘डिजिटल सावली’ या अन्य प्रक्रिया ही आहेतच.

डिजिटल ट्विन्सचे म्हणजे भौतिक वस्तूंसाठी डिजिटल सहचर तयार करण्यासाठी थ्रीडी मॉडेलिंगचा वापर करतात. हे वास्तव भौतिक वस्तूची आभासी स्थिती पाहण्यासाठी वापरले जाऊ शकते, ज्यामुळे भौतिक वस्तूंना डिजिटल जगात प्रक्षेपित करणे सहज शक्य आहे.

डिजिटल ट्विन्स तयार करणारे तज्ज्ञ आणि विकसक हे व्हर्च्युअल कॉम्प्युटर मॉडेलला सेन्सर्सकडून फीडबॅकवर आधारित वास्तविक जगातील आवृत्तीमधून डेटा गोळा करतात. डिजिटल आवृत्तीला वास्तविक वेळेत मूळ आवृत्तीमध्ये काय घडत आहे याची नक्कल करून देतात आणि अनुकरणही करून देतात. त्यानुसार कार्यप्रदर्शन आणि कोणत्याही संभाव्य समस्यांबद्दल अंतर्दृष्टी गोळा करण्याच्या संधी मोठ्या प्रमाणात निर्माण करतात. अन्य काही निवडक कंपन्यांसह, जनरल इलेक्ट्रिक ही कंपनी इंडस्ट्रिअल इंटरनेट ऑफ थिंग्जमध्ये अग्रगण्य आहे. ती विस्कळीत सेवा आणि डिजिटल ट्विन सॉफ्टवेअर सोल्यूशन्सची विस्तृत श्रेणी देतात.

ज्ञान संवर्धनाधारीत डिजिटल ट्विनची सुरुवात गणित किंवा डेटा सायन्समधील तज्ज्ञांद्वारे होते. मूळचे अनुकरण करणारे गणितीय मॉडेल विकसित करण्यासाठी भौतिक वस्तू किंवा प्रणालीच्या भौतिकशास्त्र आणि ऑपरेशनल डेटावर संशोधन करतात. त्यामुळेच या क्षेत्रातील कौशल्य हे वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

मिशिगनच्या ट्रॉय येथील सोसायटी ऑफ मॅन्युफॅक्चरिंग इंजिनिअर्सच्या परिषदेत २००२ मध्ये मिशिगन युनिव्हर्सिटीच्या ग्रीव्हसने डिजिटल ट्विनची संकल्पना आणि मॉडेल सार्वजनिकपणे सादर केले होते. यानंतर पुढे डिजिटल ट्विनची पहिली व्यावहारिक व्याख्या २०१०मध्ये अंतराळ यान सुधारण्याच्या प्रयत्नात ‘नासा’कडून करण्यात आली.

डिजिटल ट्विन्स सध्या सप्लाय चेन, पॅकेजिंग, ऑपरेशन्स, लॉजिस्टिक्स, बांधकाम, हेल्थकेअर, उत्पादन, प्रॉडक्टिव्ह मेंटेनन्स, एरोस्पेस, स्वयंचलित वाहने, गुणवत्ता व्यवस्थापन आदी अनेक क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात वापरण्यात येत आहे त्यामुळेच या क्षेत्रातील कौशल्यधारकांची मोठ्या प्रमाणात मागणी आहे. डिजिटल ट्विन हे कौशल्य विकासासाठीच्या टॉप १० तंत्रज्ञान ट्रेंड पैकी एक असल्याने अनेक ‘डिजिटल ट्विन्स सॉफ्टवेअर टूल्स’ उपलब्ध होत आहेत. जीई प्रेडीक्स प्लॅटफॉर्म, जिओस्पीन, एडब्ल्यूएस आयओटी, क्लाऊड प्लग हे यापैकीच काही उदाहरणे आहेत. या व अन्य सॉफ्टवेअर टूल्स संबंधित अनेक तंत्रज्ञान कौशल्य आत्मसात करणे महत्त्वाचे आहे.

डिजिटल ट्विन्सचा वापर हा नवसंकल्पना विकास तसेच आयडिएशन लॅब्समध्ये मोठ्या प्रमाणात होत असून अनेक इनोव्हेशन्स उदयास येत आहेत. त्यामुळेच नव्या युगाच्या या तंत्रज्ञानात अनेक संधी नव्याने निर्मित होत आहेत.