समाजकारण राजकारण - शोषितांना न्याय; देशात आघाडी

महाराष्ट्राने साठ वर्षांच्या वाटचालीत समाजातील शोषितांना न्याय देण्यापासून ते प्रगल्भ राजकारण करून देशात प्रगतीचा नवा लौकीक आणि आदर्श निर्माण केला. प्रशासनात आघाडी घेत कल्याणकारी राज्य निर्माण केले.

असा बदलत गेला महाराष्ट्र
वर्ष                                         सन 1962         सन 2019           
सर्वसाधारण मतदारसंघ             217         234
अनुसूचित जातींसाठी राखीव मतदारसंघ      33                  29
अनुसूचित जमातींसाठी राखीव मतदारसंघ        14                 25
एकूण विधानसभा मतदारसंघ                    264                 288
मतदान                                       60.36 टक्के            61.1 टक्के
पुरुष मतदारांची टक्केवारी                      65.17                62.77
महिला मतदारांची टक्केवारी                    54.17                59.26
एकूण मतदार                                1,93,95,795    8,98,38,267
हक्क बजावलेले मतदार                     1,17,०6,674    5,48,87,०49
एकूण उमेदवारांची संख्या                     1,161    3,237
पुरुष उमेदवारांची संख्या                      1,125       2,997
महिला उमेदवारांची संख्या                        36                   239
विजयी पुरुष उमेदवारांची संख्या                   251                264
विजयी महिला उमेदवारांची संख्या                 13                 24        

• पूर्ण शहरी 92 आणि निमशहरी 31 अशी शहरी तोंडवळ्याच्या विधानसभा मतदारसंघांची संख्या 123, तर ग्रामीण मतदारसंघ 165. 
• गेल्या तीन दशकांमध्ये शहरी, निमशहरी विधानसभा मतदारसंघांमध्ये वाढ. 
• शहरी आणि निमशहरी विधानसभा मतदारसंघांची वाढती संख्या, सेवा क्षेत्राचा विकास, 18 वर्षांच्या तरुणाला मतदानाचा हक्क मिळाल्याने तरुण मतदारसंख्येत झालेली वाढ अशा साऱ्या कारणांमुळे काँग्रेस आणि शेतकरी कामगार पक्षाचा प्रभाव राजकारणावर राहिलेला नाही. काँग्रेसचे विभाजन होऊन राष्ट्रवादी काँग्रेसची झालेली स्थापना हेही त्यामागचे कारण.
• महाराष्ट्रात शहरी लोकसंख्येने निम्मा भाग (45.22 टक्के) व्यापला आहे. स्वाभाविकच शहरे राजकारणाची केंद्रे झालीत.
• शहरी लोकसंख्या अधिक असलेल्या 20 शहरांपैकी मुंबई, पुणे, नवी मुंबई, नागपूर ही महाराष्ट्रातील शहरे.