Holi 2023 : फक्त रंगात नाही तर दारूमध्ये खेळली जायची रंगपंचमी.. जाणून घ्या मुघलांच्या होळीचा इतिहास
Holi 2023 : मुघलांना धर्मांध मानले गेले असेल, परंतु सल्तनतच्या बहुतेक सम्राटांना रंग खेळण्याची हौस काही कमी नव्हती. त्यांच्या काळातही होळी खास पद्धतीने खेळली जात असे. प्रत्येक महत्त्वाच्या व्यक्तीचे नाव प्रथा आणि पुरस्कार यांना देण्याची मुघलांची परंपरा होती. होळीचेही असेच होते, त्यांच्या काळात होळीला ईद-ए-गुलाबी आणि आब-ए-पशी असे संबोधले जात असे. मुघल सल्तनतमध्ये होळी साजरी करण्यात मुस्लिमही सहभागी होत असत, इतिहासकारांनी त्यांच्या कागदपत्रांमध्ये याचा उल्लेख केला आहे.
मुघल साम्राज्याचा पाया रचणाऱ्या बाबरला जेव्हा भारतात पहिल्यांदा रंगपंचमीचा सण लोक साजरा करताना दिसले तेव्हा त्याला धक्काच बसला. होळी हा भारतीयांसाठी कसा रंगांचा सण आहे आणि इथले लोक हौदात रंगीत पाणी टाकून त्यात लोकांना फेकतात हे त्याने पाहिले.
होळीसाठी बाबरने हौदात दारू भरली
होळीचा उत्सव बाबरासाठी धक्कादायक होता. 19व्या शतकातील इतिहासकार मुन्शी जकौल्ला यांनी आपल्या 'तारीख-ए-हिंदुस्तान' या पुस्तकात याचा उल्लेख करताना लिहिले आहे की, बाबरने पाहिले की भारतीय लोक रंगांनी भरलेल्या भांड्यांमध्ये लोकांना उचलून फेकत आहेत. बाबरला होळी आणि तिची खेळण्याची पद्धत इतकी आवडली की त्याने हौद दारूने भरून टाकले.
अकबर अशा गोष्टी गोळा करत असे जे रंग दूरवर टाकू शकतील
मुघलांना होळीचे आकर्षण अनेक पिढ्यांपर्यंत कायम राहिले. अकबराच्या नवरत्नांपैकी एक असलेल्या अबुल फजलने होळीशी संबंधित अनेक गोष्टी ऐन-ए-अकबरीत नमूद केल्या आहेत. अबुल फजल लिहितात, अकबर होळीच्या सणाशी खूप जोडला गेलेला होता. रंगांचा शिडकावा व्हावा आणि पाणी दूरवर फेकता येतील अशा गोष्टी टॉ म्हणून वर्षभर गोळा करत असे. फक्त या एकाच गोष्टीवरून त्याची होळीबद्दलची ओढ समजू शकते. होळीच्या दिवशी अकबर आपल्या राजवाड्यातून बाहेर पडत असे आणि प्रत्येक सामान्य माणसासोबत होळी खेळत असे.
शहाजहानने होळीचे विवाह उत्सवात रूपांतर केले.
जहांगीरच्या काळात होळीच्या निमित्ताने संगीताच्या विशेष मेळाव्याचे आयोजन करण्यात आले होते. तुझक-ए-जहांगीरीच्या म्हणण्यानुसार, जहांगीरला सामान्य लोकांसोबत होळी खेळणे आवडत नव्हते, परंतु संगीताच्या विशेष मेळाव्यात ते भाग घेत असत. किल्ल्याच्या खिडकीतून रंग खेळणारी माणसं बघायला त्याला आवडत असे.
शाहजहान
होळीचा सण भव्य बनवण्याचे काम शाहजहानच्या काळात झाले. शाहजहान सामान्य लोकांसोबत होळी खेळत असे आणि त्याने त्याचे शाही उत्सवात रूपांतर केले. त्यांच्या काळात होळीला ईद-ए-गुलाबी आणि आब-ए-पशी असे नाव देण्यात आले.
इतकंच नाही तर मुघलांचा शेवटचा सम्राट बहादुरशाह जफरने या दिवसासाठी एक खास गाणं लिहिलं होतं, ज्याचं नाव होतं होरी. जफरने 'क्यों मो पे रंग की मारी पिचकारी, देखो कुंवरजी दूंगी में गारी' असे गीत लिहिले होते . जाम-ए-जहानुमा या उर्दू वृत्तपत्राने १८४४ मध्ये लिहिले की, जफरच्या राजवटीत होळीसाठी विशेष व्यवस्था करण्यात आली होती. तेसूच्या फुलांपासून रंग बनवले जायचे आणि सम्राट त्याच्या कुटुंबासह रंगांच्या उत्सवात हरवून जायचे.
