सर्च-रिसर्च :  आणखी एक विषवल्ली

आपल्या आजूबाजूला हिरव्यागार वनस्पती असल्या, तर कोणाला आवडणार नाही? हिरव्यागार वनराजीमुळे आपले मन प्रसन्न होते. माणसाला जगायला आवश्यक असलेला प्राणवायू मोठ्या प्रमाणात वनस्पती व झाडांमुळेच मिळतो. परंतु, काही वनस्पती आपल्यासाठी हानिकारक असू शकतात. विषारी वनस्पतींची माहिती आपल्याला अगदी प्राचीन काळापासून आहे. तरीही ती परिपूर्ण नाही. आता अशीच एक विषारी काटेरी वनस्पती शोधण्यात ऑस्ट्रेलियातील संशोधकांना यश आले. 

ताज्या बातम्यांसाठी डाऊनलोड करा ई-सकाळचे ऍप

मज्जासंस्थेवर परिणाम करणाऱ्या नव्या काटेरी वनस्पतीचा शोध क्वीन्सलँड विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांनी लावला आहे. काही विशिष्ट प्रकारचे  कोळी आणि गोगलगाईंमध्ये सापडणारे विष एका वनस्पतीमध्ये सापडले आहे. ऑस्ट्रेलिया हा जैव विविधतेने नटलेला भाग आहे. येथील जंगलांतून फिरताना साप, कोळी मगरी, विषारी जेली फिश अशा कितीतरी प्राण्यांपासून बचाव करत जावे लागते. पूर्व ऑस्ट्रेलियात विषारी वनस्पतींची संख्या भरपूर आहे. नव्याने सापडलेल्या वनस्पतीचे अस्तित्व  पायवाटांच्या आजूबाजूला आहे. स्थानिक गुब्बी गुब्बी आदिवासींच्या भाषेत या वनस्पतीला जिंपी-जिंपी असे संबोधले जाते, तर शास्त्रीय भाषेत त्याला डेंड्रोक्नाईड असे म्हटले जाते. सोप्या भाषेत काटेरी विषारी वनस्पती. 

देशभरातील इतर बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

सायन्स अॅडव्हान्सेस या विज्ञान विषयक नियतकालिकात या वनस्पतीची माहिती प्रसिद्ध झाली आहे. वेदनेची जाणीव देणारे मज्जा तंतू कशा प्रकारे काम करतात  आणि त्याचा वापर वेदनाशामक औषधे तयार करण्यासाठी कसा करता येईल, यासाठी या संशोधनाचा उपयोग होऊ शकणार आहे. या वनस्पतीला स्पर्श झाला तर डंख मारल्यासारख्या वेदना होतात. वनस्पतीच्या पानावर काटे असतात, अशी माहिती क्वीन्सलँड विद्यापीठातील साहाय्यक प्राध्यापक इरिना व्हेट्टर यांनी दिली. त्यांच्या नेतृत्वाखालील चमूने या वनस्पतीवर संशोधन केले आहे.  डेंड्रोक्नॉईड मोरोईडेस ही वनस्पती दहा फुटांपर्यंत वाढू शकते. तिची पाने २० इंच लांब होऊ शकतात. अशा प्रकारच्या वनस्पतींमध्ये सर्वसामान्यपणे हिस्टामाइन, असेटिलकोलाइन आणि फॉर्मिक अॅसिड असते. या तिन्हींमुळे तीव्र वेदना होत नाहीत. जिंपी-जिंपी वनस्पतीच्या स्पर्शाने तीव्र वेदना होतात. त्यामुळे शास्त्रज्ञांनी याबाबत अधिक अभ्यास केला असता, त्यात आतापर्यंत न सापडलेले न्यूरोटॉक्सिन आढळले. या नव्या प्रकारच्या न्यूरोटॉक्सिनचे `जिंपिएटाइटडस्` असे नामकरण करण्यात आले आहे. वनस्पतीच्या नावावरूनच हे नामकरण करण्यात आले आहे. कोळ्यांच्या शरीरात आढळणाऱ्या विषाप्रमाणे हे विष आहे. या विषामुळेच जिंपी जिंपी वनस्पतीची ओळख विषारी वनस्पती अशी झाली आहे.  जिंपी जिंपी वनस्पतीवर असलेले काटे माणसाच्या त्वचेत अडकून बसतात. या काट्यांद्वारेच विष शरीरात जाते. त्यामुळे शरीरातील सोडियमचे प्रमाण बदलत असल्याचे संशोधनात आढळून आले. या विषामुळे होणाऱ्या वेदना काही आठवडे राहत असल्याचेही दिसून आले आहे. या विषाच्या अधिक अभ्यासातून अनेक प्रकारच्या औषधांची निर्मिती करता येणे शक्य असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे. 

जगभरातील इतर बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

अशी आहे वनस्पती

• ईशान्य क्वीन्सलँडमधील वर्षावनांच्या प्रदेशात  जिंपी ही काटेरी वनस्पती आढळते.
• डेंड्रोक्नाईड असे वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव
• पाने लंबाकृती किंवा बदामाच्या आकाराची
• पानांवर आणि इतर भागांतही काटेरी आवरण
• क्वीन्सलँड विद्यापीठातील संशोधकांनी या  वनस्पतीचा शोध लावला.
• कोळ्यांच्या शरीरातील विषाप्रमाणे असलेले विष या वनस्पतीत सापडले. 
• विषाचा परिणाम काही आठवड्यांपर्यंत जाणवू शकतो.
• विषामुळे शरीरातील सोडियमचे प्रमाण  बदलत असल्याचेही निरीक्षण.
• जिंपिएटाइटड्‌स असे विषाचे नामकरण.