तपाला अनन्यसाधारण महत्त्व

चेतना तरंग - श्री श्री रविशंकर,प्रणेते, आर्ट ऑफ लिव्हिंग
पुण्याईमुळेच तुम्हाला श्रद्धा प्राप्त होऊ शकते. तुमच्याजवळ श्रद्धा नसल्यास तुम्हाला आंतरिक सुख मिळणार नाही आणि प्रापंचिक सुखही लाभणार नाही. श्रद्धेमुळे आनंद उमलतो. आनंदामुळे शारीरिक जाणीव राहत नाही. दुःख आणि वेदनांमध्ये तुम्ही शारीरिक जाणिवेला घट्ट धरून ठेवता. जेव्हा तुम्ही आनंदात असता, तुम्हाला शरीराचे भान नसते. तुम्ही दुःखी असताना तुम्हाला शरीरातही दुःखाची, पीडेची जाणीव होते. 

प्रश्‍न - साधना करताना शरीराच्या निरनिराळ्या भागांवर ध्यान का केंद्रित केले जाते?
गुरुदेव - बाण पुढे जावा यासाठी त्याला धनुष्याच्या प्रत्यंचेला लावून मागे खेचावा लागतो. याप्रकारे शरीराच्या निरनिराळ्या भागांवर ध्यान लावल्याने शारीरिक बंधांपासून मुक्तता लाभते. तुम्ही दुःखी असाल तर तप, वैराग्य आणि शरणागती यापैकी कशाचा अभाव आहे, ते पाहा. परिस्थिती सुखद असो की दुःखद, वर्तमान क्षणाचा पूर्ण स्वीकार करणे म्हणजे ‘तप’. ‘मला काही नको’ आणि ‘मी कुणी नाही’ असा वैराग्याचा अर्थ आहे.

‘शरणागती’चा अर्थ आहे, ‘मी इथे आपल्याकरिता, आपल्या आनंदाकरिता आहे.’ तुम्ही असंतुष्ट असल्यास या तिन्हींची उणीव आहे. परिस्थितीला तप मानून तुम्ही स्वीकार केल्यास तुम्ही असंतुष्ट राहणार नाही. ‘मला काही नको’ या वैराग्याच्या अवस्थेत तुम्ही कुरकूर करणार नाही आणि जेव्हा तुम्ही शरणागत व्हाल तेव्हाही तुमची काही तक्रार असणार नाही. तुम्ही असे आपल्या इच्छेने केले नाहीत, तर नंतर हताश होऊन कराल. ‘हे असे काही जमणार नाही,’ असं सुरवातीला तुम्ही म्हणाल, पण शेवटी रागाने आणि निराशेने तुम्ही म्हणाल, ‘मी हरलो, मला काही नको, माझ्यापाशी दुसरा कोणता पर्याय नाही, खड्ड्यात जाऊ दे!’

तप, वैराग्य, शरणागती या तिन्ही गोष्टी तुमचे मन पवित्र बनवतात आणि तुम्हाला आनंदित करतात.