Shubham Banubakode
अमरावती जिल्ह्यातील दर्यापूर तालुक्यातील लासूर गावात पूर्णा नदीच्या काठावर वसलेले आनंदेश्वर मंदिर हे महाराष्ट्रातील एक आश्चर्यकारक रॉक-कट मंदिर आहे.
काळ्या दगडात बांधलेले हे मंदिर दुरून किल्ल्यासारखे दिसते. १३व्या शतकात देवगिरीच्या यादवांचे राजा रामचंद्र यांनी बांधले असल्याचे ऐतिहासिक नोंद आहे.
हे मंदिर हेमाडपंथी शैलीत बांधले असले तरी त्याची रचना अतिशय असामान्य आहे. मंदिराचा नकाशा तीन पाकळ्यांच्या फुलासारखा आहे, ज्याच्या चौथ्या बाजूला छोटे प्रवेशद्वार आहे.
मंदिरात तीन गर्भगृह आणि मध्यभागी खुल्या स्वर्ग मंडपाची रचना आहे, जी निळ्या आकाशाच्या पार्श्वभूमीवर खांबांवरील कोरीव कामासह दृश्यरम्य आहे.
मंदिराच्या बांधकामासाठी वापरलेला काळा दगड स्थानिक परिसरात उपलब्ध नाही, यामुळे त्याच्या निर्मिती आणि वाहतुकीबाबत अनेक प्रश्न निर्माण होतात.
मुख्य गर्भगृहात शिवलिंग आहे, जे बारा खांबांनी आधारित आहे. मंदिराच्या छतावर यक्षांच्या विविध रूपांचे कोरीव काम दिसते.
मंदिरात फुलांचे, भूमितीय, मंडल आणि इतर अनेक नमुने कोरलेले आहेत, जे इतर समकालीन मंदिरांमध्ये दुर्मीळ आहेत.
मंदिराच्या आसपासच्या उत्खननात काळ्या दगडातील मूर्ती आणि शिल्पे सापडली आहेत. दगडांवरील कोरीव कामासाठी हत्तींचा वापर झाल्याचे काही पुरावे आहेत.
आनंदेश्वर मंदिर हे आता भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षण (एएसआय) च्या संरक्षणाखाली संरक्षित स्मारक आहे. अनोखे बांधकाम, शिल्पकला आणि ऐतिहासिक महत्त्व यामुळे हे मंदिर एक आकर्षण आहे.