सकाळ वृत्तसेवा
मुघल इतिहासात क्रूर शासक म्हणून ओळखल्या गेलेल्या औरंगजेबाच्या जीवनात एक सुंदर हिंदू स्त्रीचं नाव प्रेमाने कोरलं गेलं होतं – उदयपुरी महल.
उदयपुरी महल, असं या महिलेचं नाव. एकेकाळी ती नृत्यांगना होती. नंतर ती दारा शिकोहच्या हरममध्ये होती. तिच्या सौंदर्याने मोहित होऊन औरंगजेबाने तिला आपल्या आयुष्यातील विशेष स्थान दिलं.
जरी औरंगजेब कडक इस्लामिक शासक होता, तरी त्याने हिंदू उदयपुरी महलवर अतूट प्रेम केलं. ती त्याच्या अनेक मोहिमांमध्येही सोबत असायची.
इतिहासकार सांगतात की उदयपुरी महलने असं जाहीर केलं होतं की औरंगजेबाच्या मृत्यूनंतर ती सती होईल. ही बाब त्याने आपल्या मुलाला लिहिलेल्या पत्रात नमूद केली होती.
औरंगजेबाचे पुत्र काम बख्श याला लिहिलेल्या पत्रांतून हे प्रेम किती खोल होतं याची प्रचिती मिळते. ही पत्रं ‘रुक्काते आलमगीरी’मध्ये संग्रहित आहेत.
1707 मध्ये काही महिन्यांच्या अंतराने औरंगजेब आणि उदयपुरी महल दोघांचाही मृत्यू झाला — जणू नियतीनेच त्यांचं एकत्र अंत ठरवलं होतं.
इतिहास सांगतो की औरंगजेब आपल्या अनेक लष्करी मोहिमांमध्ये उदयपुरीला सोबत घेऊन जायचा. तिच्यावर त्याचा गहिरा विश्वास होता.
उदयपुरीच्या आग्रहाने औरंगजेबाने अनेक गुन्हेगारांची क्षमा केली. इथेपर्यंत की त्याने आपल्या मुलाच्या चुका देखील दुर्लक्षित केल्या.
काही युरोपियन प्रवासी तिला जॉर्जियन दासी म्हणतात, तर काही राजपूत इतिहासकार तिला जोधपूरची राजकन्या मानतात. तिची खरी ओळख आजही विवादात आहे.
उदयपुरी महल हिंदू असूनही औरंगजेबाची बेगम झाली. हे त्यांच्या प्रेमाचं आणि तिने मिळवलेल्या सन्मानाचं अद्वितीय उदाहरण आहे.
इतिहास संशोधक आजही या संबंधाचा अभ्यास करत असतात. एका क्रूर शासकाचा अशा प्रेमळ नात्याशी संबंध आश्चर्यचकित करतो.
एकीकडे औरंगजेब हिंदूंवर अन्याय करत होता, तर दुसरीकडे एका हिंदू स्त्रीवर अमर्याद प्रेम करत होता – ही विरोधाभासांची प्रेमकथा इतिहासात अनोखी आहे.
औरंगजेब आणि उदयपुरी महल यांचं प्रेम केवळ वैयक्तिक नाही, तर राजकीय आणि सामाजिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचं ठरतं.
उदयपुरी महल ही सौंदर्य, धैर्य आणि प्रेमाचं प्रतीक होती, जिचा प्रभाव औरंगजेबासारख्या शासकावरही पडला.
ही कथा सांगते की इतिहासात युद्ध जितकं महत्त्वाचं आहे, तितकंच प्रेम आणि नात्यांचा देखील प्रभाव असतो.