दिवाळीच्या पदार्थांना 'फराळ'च का म्हणतात?

फराळ

दिवाळीत बनवल्या जाणाऱ्या पदार्थांना फराळ का म्हंटले जाते कुठून आला हा शब्द जाणून घ्या.

संस्कृत शब्द

'फराळ' हा शब्द संस्कृतमधील 'फलाहार' या शब्दावरून आला असावा असे मानले जाते. 'फलाहार' म्हणजे उपवासाच्या दिवशी फक्त फळांचा आहार घेणे. दिवाळीच्या दिवसांमध्ये अनेक धार्मिक विधी आणि उपवास असल्यामुळे मूळ 'फलाहार' संकल्पनेतूनच 'फराळ' हा शब्द रुढ झाला असावा.

ऋतुमानानुसार आहार

दिवाळी साधारणपणे हिवाळ्याच्या सुरुवातीला येते. या काळात वातावरणात बदल होतो आणि थंडी वाढू लागते. फराळाचे पदार्थ शरीराला ऊर्जा आणि उष्णता देणारे असतात. उदाहरणार्थ, लाडू आणि शंकरपाळीसाठी तूप, तर चिवडा आणि चकलीसाठी तेलाचा वापर होतो, जे शरीराला या हंगामात आवश्यक ऊर्जा देतात.

पचनास हलके

फराळाचे पदार्थ पचनास सोपे आणि आरोग्यासाठी पूरक मानले जातात. हे पदार्थ खाल्ल्याने पचनक्रिया सुधारते आणि शरीर पुढील हंगामासाठी तयार होते.

पाहुण्यांसाठी सोयीचे

दिवाळीत नातेवाईक आणि मित्रमंडळी एकमेकांच्या घरी जातात. अशा वेळी रोज नवीन पदार्थ बनवण्याऐवजी, आधीच तयार करून ठेवलेला फराळ पाहुण्यांना सहजपणे देता येतो. यामुळे वेळेची बचत होते आणि उत्सवाचा आनंद घेण्यासाठी जास्त वेळ मिळतो.

दीर्घकाळ टिकणारे

फराळाचे पदार्थ साधारणपणे महिनाभर किंवा त्याहून अधिक काळ टिकू शकतात. त्यामुळे ते दिवाळीच्या दिवसांपूर्वीच मोठ्या प्रमाणात बनवून ठेवले जातात.

चवींचा संग्रह

फराळ म्हणजे केवळ गोड पदार्थ नव्हेत. त्यात गोड (लाडू, शंकरपाळी, करंजी) आणि तिखट-खमंग (चकली, चिवडा, शेव) अशा दोन्ही प्रकारच्या पदार्थांचा समावेश असतो. हा विविध चवींचा संग्रह फराळाला एक वेगळी ओळख देतो.

संयमाचे प्रतीक

दिवाळीचा फराळ बनवण्यासाठी खूप मेहनत आणि संयम लागतो. चकलीची भाजणी, लाडू वळणे, शंकरपाळी तळणे या प्रत्येक कामासाठी वेळ आणि कौशल्य लागते. त्यामुळे फराळ हे एक प्रकारे श्रमाचे आणि परिश्रमाचे प्रतीक आहे.

महाराष्ट्रीयन संस्कृती

‘फराळ’ ही संकल्पना खास करून महाराष्ट्रीयन खाद्यसंस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. दिवाळी म्हटल्यावर फराळ हे समीकरण महाराष्ट्रात घरोघरी आढळते.

Diwali 2025: 'या' 5 सोप्या वास्तु उपायांनी घरात आणा समृद्धी