दिवाळीचा प्रकाश! सर्वात पहिला आकाश कंदिल कोणी आणि कधी बनवला?

आकाश कंदिल

दिवाळीत प्रत्येकाच्या घरी लावला जाणाऱ्या आकाश कंदिलचा शोध कोणी आणि कसा लावला जाणून घ्या.

ऐतिहासिक नोंद

आधुनिक अर्थाने कागद आणि बांबूचा 'सर्वात पहिला' आकाश कंदिल कोणी बनवला याची निश्चित ऐतिहासिक नोंद नाही, कारण ही संकल्पना एका व्यक्तीच्या शोधातून नव्हे, तर धार्मिक परंपरेतून विकसित झाल्याचे म्हंटले जाते.

मूळ संकल्पना

'आकाश कंदिल' या संकल्पनेचे मूळ 'आकाशदीप' यात आहे, जो एक साधा दिवा (दीप) उंच ठिकाणी टांगला जाई.

त्रेतायुगातील आरंभ

काही हिंदू धर्मशास्त्रानुसार आणि मान्यतेनुसार, आकाशदीप लावण्याची परंपरा त्रेतायुगात सुरू झाल्याचे म्हंटले जाते.

श्रीराम राज्याभिषेक

त्रेतायुगात श्रीराम चौदा वर्षांचा वनवास संपवून अयोध्येला परतले, तेव्हा त्यांच्या राज्याभिषेकाच्या वेळी नागरिकांनी आपला आनंद व्यक्त करण्यासाठी आणि त्यांचे स्वागत करण्यासाठी आकाशात दीप (दिवे) लावले. हाच दिवाळीच्या कंदिलाचा मूळ आधार मानला जातो.

पितरांना मार्गदर्शन

पारंपरिक उद्देशानुसार, दिवाळीच्या काळात पितरांना (Ancestors) स्वर्गलोकातून पृथ्वीवर येण्यासाठी आणि परत जाण्यासाठी मार्ग दाखवण्यासाठी उंच ठिकाणी 'आकाशदीप' लावला जाई. अशी मान्यता आहे.

पूर्वीचा प्रकार

सुरुवातीला 'आकाशदीप' हे मातीचे भांडे (कलश) किंवा साध्या संरचनेचे बनलेले होते, ज्यात तेलाचा दिवा (Diya) ठेवला जाई.

कलात्मक विकास

मध्ययुगीन काळात या साध्या 'आकाशदीप' चे रूपांतर बांबूच्या कामट्या आणि रंगीत कागदाचा वापर करून बनवलेल्या कलात्मक 'आकाश कंदिल' मध्ये झाले.

परंपरा

'आकाश कंदिल'चा सर्वात पहिला निर्माता कोणी एक व्यक्ती नाही, तर ही त्रेतायुगापासून सुरू असलेली आणि शतकानुशतके विकसित झालेली एक हिंदू धार्मिक परंपरा आहे.

जगात पहिल्यांदा फटाक्यांचा उगम कुठून आणि कसा झाला? वाचा फटाक्यांचा इतिहास...