Sandip Kapde
आग्र्याहून सुटका झाल्यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मथुरेहून नरवरच्या दिशेने तुफानी घोडदौड केली.
परकीय प्रवासी मनुचीच्या वर्णनानुसार, महाराज आणि मावळे ७२ तासांचे अंतर केवळ १२ तासांत कापायचे.
वेगवान प्रवासादरम्यान, शिवाजी महाराजांनी परवान्याचा योग्य वापर करून तपासणी टाळली.
त्यांच्या सोबत असलेल्या मावळ्यांनीही अत्यंत कौशल्याने प्रवास करत सुरक्षा व्यवस्थेला चकवा दिला.
मीरबक्षी मुहम्मद अमीन खानाच्या परवान्यामुळे त्यांना कोणत्याही अडथळ्याशिवाय पुढे जाता आले.
औरंगजेबाच्या परवानगीने दिलेल्या दस्तकांमुळे शिवाजी महाराजांना मोठी सोय झाली.
नरवरच्या फौजदार अबादुल्लाह खानाने नमाजाच्या वेळी शिवाजी महाराज चंबळा नदी ओलांडून गेल्याचे कळवले.
औरंगजेबाच्या दरबारात रोज लिहिल्या जाणाऱ्या डायरीत शिवाजी महाराज नर्मदेवर पोहोचल्याची नोंद होती.
त्यांच्या प्रवासाचा वेग एवढा होता की, कोणीही त्यांना पाहू शकले नाही.
बुंदेलखंडात मोगल विरोधी सत्ता असल्याने शिवाजी महाराजांनी त्या भागात सुरक्षित आश्रय घेतला.
गोंडवनातील राजेही मोगलांच्या विरोधात असल्याने महाराजांना सहकार्य मिळाले.
परकीय लेखकांच्या नोंदींमुळे शिवाजी महाराजांच्या विलक्षण धैर्याचा पुरावा मिळतो.
महाराजांनी रणनीती आणि वेग यांचा योग्य मेळ साधत हा प्रवास पूर्ण केला.
त्यांच्या या अद्वितीय पलायनाने मोगल साम्राज्यात खळबळ उडाली.
इतिहासात या वेगवान प्रवासाची नोंद एक अद्वितीय पराक्रम म्हणून झाली आहे. (संदर्भ -शिवकाल)