Sandip Kapde
बाणेर हा पुण्याच्या पश्चिमेकडील एक महत्त्वाचा भाग आहे.
पूर्वी बाणेर हा भाग पुण्याच्या उपनगरात गणला जात असे.
१७व्या शतकात कावजी कळमकर काशीहून येथे येऊन स्थायिक झाले.
त्यांनी बाणेरमध्ये प्रसिद्ध तुकाई मंदिराची स्थापना केली.
बाणेरचा इतिहास रामायण आणि पांडवकालीन काळाशी संबंधित आहे.
श्रीरामाने बाणासुराचा वध बाणेर गावात केल्याची आख्यायिका आहे.
या घटनांमुळे या गावाचे नाव ‘बाणेर’ असे पडले असे सांगितले जाते.
या घटनेचेच प्रतीक म्हणून आजही बाणेरमधून राम नदी वाहते.
पूर्वी नदीकिनारी अनेक प्राचीन खुणा व कोरीव दगड होते, जे आता नष्ट झाले आहेत.
बाणेरच्या टेकडीवर आजही पांडवकालीन लेणी अस्तित्वात आहेत.
तुकाई टेकडीवर असलेले बाणेश्वर मंदिर बाणेरकरांचे आराध्य स्थान आहे.
या मंदिरातील शिवलिंग पांडवांनी स्थापल्याची आख्यायिका असून, ‘बाणेश्वर’ या नावावरूनच ‘बाणेर’ हे नाव पडल्याचे सांगितले जाते.
वरील माहिती ऐतिहासिक संदर्भांवर व लोकश्रुतींवर आधारित असून, तिची शास्त्रीय पडताळणी आवश्यक आहे.