Sandip Kapde
बाणेश्वर मंदिर हे पुणेच्या बाहेर बाणेर या उपनगरात वसलेले आहे.
हे मंदिर गुप्त गुफा मंदिर असून प्राचीन काळात पांडवांनी येथे अज्ञातवासात वास्तव्य केल्याची आख्यायिका आहे.
पांडवांनी येथे बाणेश्वर अर्थात शिवलिंगाची स्थापना केली होती.
येथे केवळ शिवच नाही तर गंगेच्या उगमाचीही प्रतीकात्मकता आहे, म्हणून हे शिवशक्तीचे स्थान मानले जाते
मंदिरात बाराही महिने शिवशक्तीचा आशिर्वाद वाहत असतो
पुरातत्त्व खात्याच्या मते हे मंदिर इ.स.पूर्व १२०० सालातील आहे
मंदिरात आढळणाऱ्या वीरगळांवरून त्यांचा कालखंड इ.स.पूर्व १२व्या शतकाचा आहे असे मानले जाते
हे वीरगळ येथे वसलेल्या राज्यकर्त्यांचे असून त्यांनाच शिवालेख देखील म्हणतात.
गुफा मंदिर तुकाई माता मंदिराकडे जाणाऱ्या मार्गावर आहे.
तुकाई देवीचे मंदिर पांढऱ्या रंगाचे असून हे देवी तुकाई मातेस समर्पित आहे.
मंदिराच्या जवळ एक मेहराब असून त्यानंतर डोंगरात खोदलेली एक पगडंडी गुप्त गुफेपर्यंत पोहोचते.
गुफेत एक शिवलिंग आहे जे भगवान शिवचे अमूर्त रूप दर्शवते.
गुफेत सुमारे ७०० ते ८०० वर्षे जुने विजयस्तंभ किंवा वीरगळ आहेत.
हे वीरगळ काचांच्या दरवाज्यांच्या मागे सुरक्षितरित्या ठेवले गेले आहेत.
गुफेतून वाहणारा नैसर्गिक झरा मंदिरात शांतता आणि थंडावा निर्माण करतो.
बाणेश्वर गुफा मंदिर बाणेर रोडवरून गावाच्या दिशेने गेल्यावर, डावीकडे सुमारे २० पायऱ्या चढून सापडते.