डांबर कसे बनवतात? शोध कसा लागला?

डांबर

भरपूर वेळा कुठे रस्त्याचे काम चालू असताना रस्त्याच्या बाजूला लोखंडी टाक्यांमध्ये डांबर तापताना तुम्ही पाहीले असेल.

प्रश्न

कधीतरी तुमच्या मनात हा प्रश्न नक्कीच आला असेल कि, रस्ते बांधकामासाठी वापरले जाणारे हे डांबर कसे बनते.

प्रक्रिया

दगडी कोळसा हवाबंद पात्रात ४५०°C पेक्षा अधिक तापमानावर तापवतात.

घटनाक्रम

या प्रक्रियेतून मिळणारे वायू आणि बाष्प थंड केल्यावर एक काळा, चिकट आणि उग्र वासाचा पदार्थ तयार होतो.

ओळख

हा दाट, पाण्यात न विरघळणारा पदार्थ म्हणजेच डांबर होय.

घटक

डांबर म्हणजे एक पदार्थ नसून त्यात अनेक रासायनिक संयुगे असतात.

इतिहास

डांबर तयार होतो हे प्रथम १६६५ मध्ये जर्मन प्राध्यापक जे. जे. बेखर यांनी दाखवून दिले.

सुरुवात

सुरुवातीला डांबराचा उपयोग फक्त रंग व इंधन म्हणूनच होत असे.

विकास

पुढे डांबरातून रंग, औषधे, कृत्रिम धागे व इतर रसायने काढू लागले.

उद्योग

डांबरापासून विविध रसायने वेगळी करण्याचा व्यवसाय एक मोठा उद्योग बनला आहे.

वापर

क्रिओसोट तेल मिसळून तयार केलेला रोड टार रस्ते बांधकामात वापरतात.

संयुगे

डांबरामध्ये सुमारे १०,००० रासायनिक संयुगे असावीत, असा अंदाज आहे.

उपपदार्थ

डांबरापासून नॅप्थॅलीन, पिच, अमोनीय विद्राव व इतर अनेक उपपदार्थ मिळतात.

वैविध्य

कोळशाचा प्रकार, तापमान, व प्रक्रियेनुसार डांबराच्या गुणधर्मात फरक पडतो.

मुघलांच्या काळात सिमेंट नव्हते, मग ताजमहाल, लाल किल्ला अन् ...