शिवरायांनी किल्ल्यांच्या दुरुस्तीसाठी किती केलेली निधीची तरतूद? प्रत्येक गडाची आकडेवारी

खर्च

शिवरायांनी राष्ट्ररक्षण, राज्यसंवर्धन आणि भविष्यातील गरजांसाठी निधीची ठोस व दूरदृष्टीपूर्ण योजना आखली होती.

दूरदृष्टी

पैसा नसल्यास कोणतेही मोठे कार्य अशक्य आहे, हे ओळखून महाराजांनी आर्थिक नियोजनावर विशेष भर दिला.

पत्रव्यवहार

उपलब्ध ऐतिहासिक पत्रांपैकी दोन पत्रांत शिवाजी महाराजांनी राखीव निधीची स्पष्ट तरतूद नमूद केली आहे.

दस्तऐवज

इ.स. १६७१–७२ मधील पत्रातून गडकोटांच्या दुरुस्तीसाठीची सविस्तर आकडेवारी समोर येते.

रायगड

राजधानी असलेल्या रायगडासाठी सर्वाधिक म्हणजे ५०,००० रुपयांची तरतूद करण्यात आली होती.

महत्त्व

सिंहगड, सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग, सुवर्णगड, प्रतापगड, पुरंदर आणि राजगडासाठी प्रत्येकी १०,००० रुपये राखीव ठेवले होते.

संरक्षण

प्रचंडगड, प्रसिद्धगड, विशाळगड, महीपतगड, सुधागड, लोहगड, सबळगड तसेच श्रीवर्धन व मनरंजनसाठी प्रत्येकी ५,००० रुपयांची तरतूद होती.

मर्यादा

कोरिगडसाठी ३,००० रुपये तर सारसगड आणि महीधरगडसाठी प्रत्येकी २,००० रुपये मंजूर केले होते.

लहानगड

मनोहरगडासाठी १,००० रुपयांची तरतूद करण्यात आल्याची नोंद आढळते.

इतर

किरकोळ खर्चांसाठी एकूण ७,००० रुपयांची स्वतंत्र तरतूद ठेवण्यात आली होती.

व्यवस्था

ही आकडेवारी शिवरायांची आर्थिक शिस्त आणि प्रशासकीय कौशल्य अधोरेखित करते.

वारसा

गडकोटांच्या दुरुस्तीसाठी केलेली ही निधीव्यवस्था आजही शिवाजी महाराजांच्या आदर्श राज्यकारभाराचे प्रतीक मानली जाते.

अफजलखान जिथे पाऊलही टाकू शकला नाही… महाराष्ट्रातील १३० मंदिरांचं गूढ गाव