Pranali Kodre
पंढरपूरची वारी किती जुनी आहे? शिलालेख काय सांगतात? १००० वर्षांपूर्वीचे उल्लेख आणि ऐतिहासिक पुरावे या वेबस्टोरीत वाचा.
शके ११५९ (इ.स. १२३७) सालचा होयरसाळ राजाचा शिलालेख आहे. वारीचा पहिला लेखी पुरावा याच शिलालेखात सापडतो.
हा शिलालेख पंढरपूरच्या सोळा खांबी मंडपाच्या तुळईवर आहे. तो तिन्ही बाजूंनी लिहिलेला आहे. यात संस्कृत आणि कानडी भाषा वापरली आहे.
या शिलालेखाच्या ७१व्या ओळीत 'वारी'चा स्पष्ट उल्लेख आहे. हे वारीचे सर्वात प्राचीन लिखित दस्तऐवज आहे.
शिलालेखात पुंडलिक मुनी आणि विठ्ठल देव यांची नावे आहेत. हे पंढरीच्या पुरातन भक्ती परंपरेचा पुरावा आहे.
शके ११९५ (इ.स. १२७३) चा आणखी एक शिलालेख आहे. याला ‘चौऱ्यांशीचा शिलालेख’ म्हणतात. यात पंढरपूरसाठी 'फागनीपूर' आणि विठोबासाठी 'विठ्ठल' असा उल्लेख आहे.
या शिलालेखात रामचंद्र यादव राजाचा उल्लेख आहे. त्यांना 'पांढरीफडमुख्य' अशी पदवी दिली आहे. देवालय बांधणीचा प्राचीन पुरावा
शके १११० मधील आणखी एक शिलालेख आहे. यात विठोबाचे मंदिर बांधल्याचा स्पष्ट उल्लेख आहे. मंदिर बांधणाऱ्यांची नावेही नमूद आहेत.
शके ४३८ (इ.स. ५१६) च्या ताम्रपटात एक उल्लेख आहे. पंढरपूरचा उल्लेख 'पांडुरंगपल्ली' असा आहे. हा आजवरचा सर्वात प्राचीन पुरावा मानला जातो.