सकाळ डिजिटल टीम
खवलेमांजर या प्राण्याचे नाव तुम्ही एकले आहे का? या मांजराचा इतिहास आणि वैशिष्ट्ये जाणून घ्या.
भारतीय खवलेमांजर हिमालय वगळता भारताच्या बहुतांश मैदानी प्रदेशात, डोंगराळ उतारांवर आणि काही प्रमाणात श्रीलंकेतही आढळते. महाराष्ट्रात, विशेषतः कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र (कोल्हापूर, सातारा, सांगली, पुणे) आणि विदर्भाच्या जंगलातही यांचा अधिवास आहे.
चिनी खवलेमांजर हे हिमालयाच्या पायथ्याशी, आसाम, नेपाळ आणि ब्रह्मदेशाच्या काही भागांमध्ये आढळते.
खवलेमांजर साधारणपणे जंगल, गवताळ प्रदेश, डोंगराळ भाग आणि झुडपी जंगलात राहणे पसंत करतात. ते झाडांच्या ढोलींमध्ये किंवा जमिनीखाली स्वतःच्या खोल बिळांमध्ये राहतात. त्यांचे बिळे २ ते ६ मीटर लांब आणि १ ते ३ मीटर खोल असू शकतात.
खवलेमांजर हे निशाचर प्राणी आहेत. दिवसा ते आपल्या बिळात किंवा सुरक्षित ठिकाणी आराम करतात आणि रात्री अन्नाच्या शोधात बाहेर पडतात. त्यामुळे त्यांना दिवसा पाहणे खूप दुर्मिळ असते.
खवलेमांजराचे सर्वात विशिष्ट वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचे संपूर्ण शरीर, डोक्यापासून शेपटीपर्यंत, केराटिनने (मानवी नखे आणि केसांमध्ये आढळणारे प्रथिन) बनलेल्या मोठ्या, धारदार खवल्यांनी झाकलेले असते. धोका जाणवल्यास ते स्वतःला चेंडूसारखे गुंडाळतात, ज्यामुळे ते भक्षकांपासून स्वतःचे संरक्षण करू शकतात. हे खवले इतके मजबूत असतात की वाघ किंवा बिबट्यासारखे शिकारी प्राणीही त्यांना सहज भेदू शकत नाहीत.
खवलेमांजराला दात नसतात. ते आपल्या अतिशय लांब, पातळ आणि चिकट जिभेचा वापर करून मुंग्या, वाळवी आणि इतर लहान कीटक खातात. त्यांची जीभ त्यांच्या शरीराच्या लांबीच्या एक तृतीयांश असू शकते आणि ती त्यांच्या जबड्यातून छातीपर्यंत वाढलेली असते.
त्यांच्याकडे ऐकण्याची आणि पाहण्याची क्षमता मर्यादित असली तरी, त्यांचे गंधज्ञान (वास घेण्याची क्षमता) अत्यंत तीव्र असते, जे त्यांना रात्री अन्नाचा शोध घेण्यासाठी मदत करते.
दुर्दैवाने, खवलेमांजराची मोठ्या प्रमाणात शिकार केली जाते. त्यांच्या मांसाला आणि खवल्यांना आंतरराष्ट्रीय बाजारात, विशेषतः चीन आणि आग्नेय आशियाई देशांमध्ये मोठी मागणी आहे, जिथे त्यांचा उपयोग पारंपारिक औषधे आणि खाद्यपदार्थांसाठी केला जात असल्याचे म्हंटले जाते.