Mansi Khambe
भारतीय रेल्वे हे जगातील चौथ्या क्रमांकाचे सर्वात मोठे रेल्वे नेटवर्क आहे. भारतात कोट्यवधी लोक रेल्वेने प्रवास करतात. रेल्वे हे भारतातील वाहतुकीचे सर्वात मोठे साधन आहे.
दररोज लाखो लोक कमी खर्चात एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी प्रवास करतात. पण तुम्हाला माहिती आहे का लहान रेषा आणि मोठ्या रेषांमध्ये काय फरक आहे? त्यात किती अंतर असते?
दररोज लाखो प्रवासी भारतीय रेल्वेने प्रवास करतात. पण रेल्वेमध्ये प्रवास करताना तुम्ही लहान आणि मोठ्या मार्गांबद्दल ऐकले असेलच. भारतीय रेल्वेमध्ये तीन वेगवेगळ्या प्रकारचे ट्रॅक आहेत.
ब्रॉडगेज १.६७ मीटर ५ फूट ६ इंच आहे. नॅरोगेज १.०० मीटर ३ फूट ३.२५ इंच आहे आणि नॅरोगेज ७६.२ सेमी २ फूट ६ इंच आहे. यापैकी, ब्रॉडगेज ट्रॅकचे जाळे भारताच्या बहुतेक भागात पसरलेले आहे.
ब्रॉडगेजला वाइडगेज किंवा मोठी लाईन असेही म्हणतात. या रेल्वे गेजमध्ये, दोन ट्रॅकमधील अंतर १६७६ मिमी (५ फूट ६ इंच) असते.
मानक गेज (१,४३५ मिमी) पेक्षा जास्त रुंदी असलेल्या कोणत्याही गेजला ब्रॉडगेज म्हणतात. भारतातील पहिली रेल्वे लाईन १८५३ मध्ये बोरी बंदर ते ठाणे पर्यंत ब्रॉडगेज लाईन होती.
बंदरांवर क्रेन इत्यादींसाठी ब्रॉडगेज रेल्वेचा वापर देखील केला जातो. याशिवाय, मानक रेल्वे गेजमध्ये दोन्ही ट्रॅकमधील अंतर १४३५ मिमी आहे.
भारतात, मानक गेज फक्त मेट्रो, मोनोरेल आणि ट्राम सारख्या शहरी रेल्वे प्रणालींसाठी वापरले जाते.
२०१० पर्यंत, भारतातील एकमेव मानक गेज मार्ग कोलकाता ट्राम प्रणाली होती. याशिवाय, मीटर गेजमध्ये दोन्ही ट्रॅकमधील अंतर १,००० मिमी आहे.
लहान लाईनला नॅरो-गेज किंवा लहान लाईन म्हणतात. नॅरो-गेज रेल्वे म्हणजे असा रेल्वे ट्रॅक ज्यामध्ये दोन ट्रॅकमधील अंतर २ फूट ६ इंच आणि २ फूट (६१० मिमी) असते.