औषधं नेहमीच कडू का लागतात? जाणून घ्या वैज्ञानिक कारण

कडू चव

औषधं नेहमीच कडू का लागतात या मागे नेमकी काय कारणं आहेत जाणून घ्या.

सक्रिय घटक

औषध निर्मितीसाठी वापरले जाणारे अनेक सक्रिय घटक (Active Pharmaceutical Ingredients), विशेषतः अल्कलॉइड्स (Alkaloids) सारखी रासायनिक संयुगे (Chemical Compounds), नैसर्गिकरित्याच अत्यंत कडू असतात.

उत्क्रांतीवादी संरक्षण

उत्क्रांतीनुसार, मानवी शरीर कडवट चवीला विषारी मानण्याची सवय लावून बसले आहे. ही चव धोक्याचा सिग्नल देते, ज्यामुळे शरीर ती गोष्ट खाण्यास टाळते, हे संरक्षणाचे एक नैसर्गिक साधन आहे.

कडवट रिसेप्टर्स

मानवी जिभेवर कडवट चव ओळखणारे २५ पेक्षा जास्त रिसेप्टर्स (Receptors) असतात, तर गोड चवीसाठी खूप कमी असतात. त्यामुळे, कडवटपणा अगदी कमी प्रमाणात असला तरी तो तीव्रतेने जाणवतो.

थेट संपर्क

औषधांचे सक्रिय घटक शरीरात शोषले जाण्यासाठी ते पाण्यात विरघळणारे (Water Soluble) असावे लागतात. यामुळे ते जिभेच्या रिसेप्टर्सच्या थेट संपर्कात येतात आणि त्यांची चव लगेच जाणवते.

चवीचे मास्किंग

कडू चव कमी करण्यासाठी औषध कंपन्यांना गोळ्यांवर कोटिंग (Coating) किंवा द्रव औषधांमध्ये फ्लेवरिंग एजंट्स (Flavoring Agents) वापरावे लागतात. हे मास्किंग जितके कमी केले जाईल, तितका कडवटपणा जास्त जाणवतो.

घटक विघटन

औषधे साठवून ठेवल्यानंतर कालांतराने त्यांचे रासायनिक विघटन होऊ शकते. या प्रक्रियेतून नवीन कडवट उप-उत्पादने (Bitter By-products) तयार होतात, ज्यामुळे चव अधिक कडू लागते.

औषधाची मात्रा

औषधांमध्ये सक्रिय घटकांची मात्रा (Concentration) जास्त असल्यास, त्यांचा कडवटपणा जास्त तीव्रतेने जाणवतो.

चवग्रंथीं

गोळीवरील कोटिंग पोटात गेल्यावरच विरघळायला हवे, तोंडात नाही. अनेकदा, हे कोटिंग अपुरे राहिल्यास किंवा लवकर विरघळल्यास, औषधाचा कडवट घटक तोंडातील चवग्रंथींच्या संपर्कात येतो.

औषधे वेगवेगळ्या रंगात का येतात? जाणून घ्या खास कारण...