संतोष कानडे
सध्या पंढरपुरात असलेली विठोबाची मूर्ती ही मूळ मूर्ती नाही, असा दावा पूर्वीपासून केला जातो. विशेषतः १९८० पासून.
पंढरपुरातील मूर्ती खरी नसून सोलापूर जिल्ह्यातल्याच माढा गावातील विठ्ठल मूर्ती खरी आहे, असं सांगितलं जातं.
असा दावा लोकसंस्कृतीचे प्रख्यात अभ्यासक रा. चिं. ढेरे यांनी १९८१ मध्ये 'केसरी' वृत्तपत्रातून केला होता.
१५ आणि १६ फेब्रुवारी १९८१ रोजी ढेरे यांचे सलग दोन लेख प्रकाशित झालेले होते. तेव्हा सांस्कृतिक विश्वात चांगलीच खळबळ उडाली होती.
रा.चिं. ढेरे यांनी पाद्म माहात्म्य आणि स्कंद पुराण ही दोन संस्कृत भाषेतील माहात्मे दाखल्यादाखल समोर ठेवली होती.
या दोन्ही पांडुरंग माहात्म्यांमध्ये, विठ्ठलाच्या मूर्तीवरील छातीवर एक षडक्षरी कूटमंत्र कोरलेला आहे, असा उल्लेख येतो.
ढेरे आपल्या 'श्रीविठ्ठलः एक महासमन्वय' या शोधग्रंथात म्हणतात, पंढरपुताल्या विठ्ठल मूर्तीवर अशी अक्षरे नाहीत.
सोलापूर जिल्ह्यातल्या माढा गावातील विठ्ठल मंदिरातील मूर्तीवर असा मंत्र असल्याचा दावा ढेरे करतात.
ज्ञानदेवांपासून ते तुकोबांपर्यंत सर्व संतांनी ज्या मूर्तीच्या चरणांवर माथा टेकवला, ती मूळ मूर्ती आपल्याला मिळू शकते, असं ते सांगतात.
माढ्यातील मूर्ती हीच आद्यमूर्ती असावी, अशी शक्यता ढेरे यांनी त्या दोन लेखांमधून व्यक्त केलेली आहे.
मात्र ढेरे यांच्या दाव्यावर अनेक अभ्यासकांनी प्रतिदावे केले. त्यानंतर ढेरे यांनी म्हटलं की,माढ्यातील मूर्ती खरी नसली तरी आद्यमूर्तीची प्रतिमा असावी.