हनुमानाची मुर्ती असलेला 'रसाळगड' शिवाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत दुरुस्त

सह्याद्रीच्या कुशीतला शूर गड

सह्याद्रीच्या डोंगररांगा उत्तर-दक्षिण पसरलेल्या. त्यातील एका रांगेत उभा आहे रसाळगड, एक असा किल्ला जो मराठ्यांच्या शौर्याचा नि अभिमानाचा भाग आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत या किल्ल्याची दुरुस्ती झाली असल्याची ऐतिहासिक नोंद मिळते.

रणनीतिक स्थान

हा गड निमणी गावाजवळ असून पेठवाडीमार्गे त्यावर चढता येते. निमणी, पेठवाडी आणि झापाडी ही सर्व गावे रसाळगडच्या परिसरात मोडतात. पहिल्या दरवाजाच्या डाव्या बाजूस खडकात कोरलेल्या तीन पाण्याच्या टाक्या आजही टिकून आहेत

हनुमान मूर्तीचे वैशिष्ट्य

पहिल्या आणि दुसऱ्या दरवाजाच्या मध्ये उभी आहे हनुमानाची अप्रतिम मूर्ती, कमरेला खंजीर, ओठांवर मिशा, आणि चेहऱ्यावर पराक्रमाचं तेज. ही मूर्ती त्या काळातील शिल्पकलेचं व वीरतेचं प्रतीक आहे.

स्थापत्य आणि संरक्षणव्यवस्था

दरवाज्यांवरील बुरुज, जंग्या (लहान खिडक्या) आणि पायऱ्यांची रचना पाहता हा गड रणनीतिक दृष्ट्या अभेद्य बनविण्यात आला होता. किल्ल्याच्या बांधणीवरून स्पष्ट होते की शिवकालीन काळात याची मोठी दुरुस्ती झाली होती.

ऐतिहासिक उल्लेख

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात या किल्ल्यावर मोठ्या लढाया झाल्याची नोंद नाही. मात्र १७३३ साली संभाजी आंग्रे यांनी येथे मुक्काम केला होता. त्यांच्या नेतृत्वाखाली सिद्दीविरुद्धच्या मोहिमेचं नियोजन याच गडावरून झालं, अशी नोंद आंग्रे शकावलीत आढळते.

दान व भक्तीची परंपरा

१० एप्रिल १७३४ रोजी रसाळगडचे तानाजी नाईक चाळके यांनी ब्रह्मेंद्रस्वामींना १५६ मोहरा, ५७ पुतळ्या, रुपये ६६१५ आणि ६ तोळे सोने दान दिलं. हे मराठा समाजातील श्रद्धा आणि समृद्धीचं प्रतीक होतं.

किल्ल्यावरील सत्ता बदल

१६६० मध्ये शिवाजी महाराजांनी हा गड जिंकला. नंतर १७५५ मध्ये तुळाजी आंग्रे यांनी पुन्हा रसाळगड ताब्यात घेतला. अखेर नानासाहेब पेशव्यांनी आंग्रांकडील सर्व किल्ले घेतले, त्यात रसाळगडही समाविष्ट झाला.

झोलाईदेवी मंदिर

गडावरील झोलाई मंदिर ही सर्वात मोठी वास्तू आहे. येथे झोलाईदेवी, नवचंडी, शिवपार्वती आणि भैरव यांच्या मूर्ती आहेत. हे मंदिर आजही भक्तीचे केंद्र असून त्याचे नुतनीकरण झालेले दिसते.

आंग्रे वंशाशी नाते

पेठवाडी गावातील सकपाळ कुटुंब या देवीचे गुरव आहेत. तेच कान्होजी आंग्रे यांच्या वंशज असल्याचे सांगतात. यावरून रसाळगडचा आंग्रे घराण्याशी असलेला ऐतिहासिक संबंध स्पष्ट होतो.

सह्याद्रीतील त्रीमुर्ती किल्ले

पोलादपूरहून खेडमार्गे चिपळूणकडे पाहताना रसाळगड, सुमारगड आणि महिपतगड ही तीन दुर्गांची तिकडी सह्याद्रीच्या रांगांत डौलाने उभी दिसते. हे तीनही किल्ले मराठा स्थापत्य आणि सैन्य रणनीतीचे जिवंत पुरावे आहेत.

इतिहासातील मौन साक्षीदार

आज रसाळगडावर शांतता आहे. पण प्रत्येक पायरी, प्रत्येक दरवाजा आणि हनुमान मूर्ती त्या काळातील शौर्याच्या कहाण्या कुजबुजताना जाणवतात.

अखंड वारसा

रसाळगड आजही महाराष्ट्राच्या इतिहासात एक अखंड वारसा म्हणून उभा आहे. मराठ्यांच्या सामर्थ्याची, श्रद्धेची आणि स्वराज्याच्या स्वप्नाची साक्ष देत.

शिवरायांच्या वैभवाची नवी साक्ष! हरवलेला किल्ला अखेर सापडला… काय दडलेय तिथे?