निसर्गाचा रौद्र अवतार: चक्रीवादळांच्या निर्मितीमागील विज्ञान जाणून घ्या

चक्रीवादळ

चक्रीवादळ कसे तयार होते आणि या मागील वैज्ञानीक कारणं कोणती आहेत जाणून घ्या.

उष्ण समुद्राचे पाणी

चक्रीवादळ तयार होण्यासाठी समुद्राच्या पाण्याची उष्णता कमीत कमी २६.५ अंश सेल्सिअस असणे आवश्यक आहे. उष्ण पाणी बाष्पीभवनासाठी ऊर्जा पुरवते.

हवेचा दाब

समुद्राच्या पृष्ठभागावरील गरम हवा वरच्या दिशेने जाते, ज्यामुळे पृष्ठभागावर हवेचा दाब कमी होतो आणि एक 'लो प्रेशर एरिया' तयार होतो.

गरम हवा

उष्ण पाण्यापासून तयार होणारी दमट आणि गरम हवा वेगाने वर चढते. जसजशी ती वर जाते तसतशी थंड होऊन त्यातील बाष्पाचे ढगात रूपांतर होते, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणावर उष्णता बाहेर पडते.

ढगांची निर्मिती

वर गेलेली हवा थंड होऊन क्युम्युलोनिम्बस (Cumulonimbus) नावाचे मोठे आणि उंच ढग तयार होतात. हे ढग चक्रीवादळाची भिंत (eyewall) तयार करतात.

चक्राकार गती

पृथ्वीच्या स्वतःभोवती फिरण्यामुळे वाऱ्याला एक विशिष्ट चक्राकार गती मिळते. उत्तर गोलार्धात हे वारे घड्याळाच्या काट्याच्या विरुद्ध दिशेने (counter-clockwise) फिरतात, तर दक्षिण गोलार्धात ते घड्याळाच्या दिशेने (clockwise) फिरतात.

वाऱ्याची गती

जेव्हा उष्ण हवा वर जाते आणि कमी दाबाचे क्षेत्र तयार होते, तेव्हा आजूबाजूच्या अधिक दाबाच्या प्रदेशातील हवा कमी दाबाच्या क्षेत्राकडे वेगाने येते, ज्यामुळे वाऱ्याचा वेग वाढतो.

वादळाचे डोळे

चक्रीवादळाच्या केंद्रस्थानी एक शांत, कमी वाऱ्याचा आणि निरभ्र भाग तयार होतो, ज्याला वादळाचा 'डोळा' म्हणतात. हे चक्रीवादळाचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे.

ऊर्जेचा पुरवठा

जोपर्यंत चक्रीवादळ समुद्रावर असते, तोपर्यंत त्याला उष्ण व दमट हवेच्या स्वरूपात ऊर्जा मिळत राहते. जमिनीवर पोहोचल्यावर त्याला ऊर्जेचा पुरवठा थांबू शकतो, ज्यामुळे त्याचा वेग आणि शक्ती कमी होते.

रस्त्याच्या कडेला असलेल्या दगडांचे रंग वेगवेगळे का असतात? त्यांचा अर्थ काय?