Yashwant Kshirsagar
शिवाजी महाराजांनी आग्र्यातून थरारक सुटका केली. त्यानंतर चिडलेल्या औरंगजेबाने मराठ्यांच्या पकडापकडीला सुरुवात केली.
शिवाजी महाराज संकटात असूनही स्वराज्य आणि स्वातंत्र्याबाबत तडजोड करायला तयार नाहीत, हे औरंगजेबाच्या लक्षात आले.
जयसिंगाने औरंगजेबाला पत्र लिहून स्पष्ट केले – “शिवाजीचे काही बरेवाईट झाल्यास दक्षिणेतील मोंगल सैन्य अडचणीत येईल.”
या परिस्थितीचा विचार करून औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांशी मिळते घेण्याचे धोरण स्वीकारले.
औरंगजेबाने आपल्या मुलगा मुअज्जमला औरंगाबादचा सुभेदार म्हणून पाठवले आणि आग्र्यात शिवरायांच्या लोकांना सोडून दिले.
इराणचा शहा अब्बास व युसुफशाही बंडखोर सक्रिय झाले होते, त्यामुळे औरंगजेबाला दक्षिण शांत ठेवणे आवश्यक वाटले.
शिवाजी महाराजांनी मुअज्जमकडे बादशहाची सेवा करण्याचा प्रस्ताव मांडला, जो औरंगजेबाला योग्य वाटला.
मुअज्जमने मराठ्यांशी तह घडवून आणला आणि बादशहाकडून त्याला मान्यता मिळाली.
६ मार्च १६६८ रोजी औरंगजेबाने पत्र पाठवून शिवाजी महाराजांना 'राजा' ही पदवी बहाल झाल्याची माहिती दिली.
ही घटना शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्य संघर्षातील एक ऐतिहासिक वळण ठरली –मुघल दरबारीही ‘राजा’ म्हणून मान्यता!
हा लेख महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती महामंडळाने प्रकाशित केलेल्या डॉ. वि. गो खोबरेकर लिखित शिवकाल (1630 ते 1707 ई) या पुस्तकातील माहितीवर आधारीत आहे.