शिवरायांच्या रणनितीचा साक्षीदार! ऐतिहासिक अवचितगड किल्ला

स्थान—

रायगड जिल्ह्यातील रोहा तालुक्याजवळ अवचितगड हा सह्याद्री पर्वतरांगांमधील एक निसर्गरम्य आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे.

महत्त्व—

अवचितगड हा कोकण आणि देशपठार यांच्यामधील दळणवळणासाठी आणि हेरगिरीसाठी अत्यंत रणनीतिक किल्ला मानला जात असे.

इतिहास—

या गडाची किल्लेसंस्कृती मौर्यकालापासून सुरू होऊन मराठ्यांच्या काळात सर्वोच्च बिंदूला पोहोचली आहे.

शिवकाल—

इ.स. १६५८ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अवचितगड आदिलशहाकडून जिंकून मराठ्यांच्या ताब्यात आणला.

बांधणी—

महंमद शेख या स्थापत्यविशारदाच्या देखरेखीखाली गडाची पुनर्बांधणी करण्यात आली होती.

शिल्पकला—

मुख्य प्रवेशद्वाराजवळचे वृषभ व शरभ शिल्प हे शिलाहार व सातवाहनकालीन वारशाचे प्रतीक मानले जाते.

बुरुज—

गडाच्या उत्तर व दक्षिण टोकांना दोन बुरुज असून दक्षिण बुरुजावर शके १७१८ चा शिलालेख आजही पाहायला मिळतो.

पाणीसाठा—

गडावर द्वादशकोनी तलाव आणि सात टाक्यांचा समूह असून ते त्या काळच्या जलसंधारण कौशल्याचे उदाहरण आहे.

संस्कृती—

आजही १५ ऑगस्ट, २६ जानेवारी आणि महाशिवरात्रीला स्थानिक ग्रामस्थ गडावर सण आणि झेंडावंदन कार्यक्रम करतात.

वीरसंकेत—

गडावरील बाजी पासलकरांचा स्मृतिस्तंभ मराठा सरदारांच्या पराक्रमाचे साक्षीदार म्हणून उभा आहे.

ब्रिटिशकाल—

इ.स. १८३० नंतर ब्रिटिश, आंग्रे आणि भोर संस्थान यांच्यातील देवाणघेवाणीमुळे अवचितगड परिसराचे प्रशासन बदलले.

निसर्ग—

पावसाळ्यानंतर अवचितगडावरून दिसणारे सुधागड, रायगड व तैलबैलाचे दृश्य हे सह्याद्रीचे अप्रतिम सौंदर्य अनुभवायला लावते.

निसर्गाच्या कुशीत दडलेला 'पांडवगड' शिवकालीन पराक्रमाचा साक्षीदार