Sandip Kapde
आज हुंडा म्हणजे वधूच्या वडिलांनी वराच्या कुटुंबाला दिलेली रक्कम, वस्तू किंवा भेटवस्तू. पण हुंड्याची सुरुवात अशी नव्हती.
ब्रिटिश येण्यापूर्वी हुंडा म्हणजे माहेरकडून मुलीला दिले जाणारे तिचेच हक्क – तिच्या सुरक्षिततेसाठी आणि आत्मनिर्भरतेसाठी दिलेली संपत्ती.
राजांच्या काळात स्त्रियांना शेतीत वाटा मिळत असे. त्या जमिनीच्या सहमालक असत, त्यामुळे त्यांना हुंड्याची गरज भासत नव्हती.
ब्रिटिशांनी जमीन फक्त पुरुषांच्या नावावर केली. यामुळे स्त्रियांचे आर्थिक अधिकार संपुष्टात आले. परिणामी, लग्नात 'सुरक्षितता' म्हणून हुंडा आवश्यक वाटू लागला.
शेतकऱ्यांना वेळेवर कर भरावा लागत असे. यामुळे सावकारांकडून कर्ज घेण्याची गरज निर्माण झाली आणि मुलगा म्हणजे 'कमावणारा' हे समीकरण तयार झाले.
पुरुष कमावणारा, महिला खर्चिक – हा विचार वाढीस लागला. याचा परिणाम म्हणून, मुलगाच हवा आणि मुलगी म्हणजे आर्थिक ओझे, हे समाजात रुजवले गेले.
ब्रिटिश धोरणांमुळे वाढलेली 'वराची किंमत' स्त्रीभ्रूणहत्येचे कारण ठरली. ज्या मुलीला भविष्यात हुंडा द्यावा लागेल, ती जन्मालाच नको, असा विचार वाढला.
आज आपण 'हुंडा समस्या' म्हणतो, पण खरेतर ही वराला पैसे देण्याची विकृती – म्हणजेच एकप्रकारे 'हुंडा किंमत' बनली आहे.
पूर्वी हुंडा म्हणजे माहेरकडून मुलीच्या भविष्यासाठी दिले जाणारे प्रेम, पाठबळ आणि आर्थिक आधार होता – ती कोणतीही सक्ती नव्हती.