ग्रहण म्हणजे नेमकं काय?

ग्रहण

ग्रहण म्हणजे नेमकं काय? आणि त्याचे किती व कोणते प्रकार आहेत जाणून घ्या.

ग्रहणाचे प्रकार

सूर्यग्रहण (Solar Eclipse): जेव्हा चंद्र पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यामध्ये येतो आणि चंद्राची सावली पृथ्वीवर पडते, तेव्हा सूर्यग्रहण होते. यामुळे पृथ्वीवरून पाहणाऱ्याला सूर्य पूर्णपणे किंवा अंशतः झाकलेला दिसतो.

चंद्रग्रहण (Lunar Eclipse): जेव्हा पृथ्वी सूर्य आणि चंद्र यांच्यामध्ये येते आणि पृथ्वीची सावली चंद्रावर पडते, तेव्हा चंद्रग्रहण होते. यामुळे पृथ्वीवरून पाहणाऱ्याला चंद्र पूर्णपणे किंवा अंशतः झाकलेला दिसतो.

खगोलीय स्थिती

ग्रहण होण्यासाठी सूर्य, पृथ्वी आणि चंद्र एका सरळ रेषेत येणे आवश्यक असते.

सावली

ग्रहणाच्या वेळी एका खगोलीय वस्तूची सावली दुसऱ्या खगोलीय वस्तूला झाकून टाकते. या सावलीचे दोन भाग असतात: गडद भाग (Umbra) आणि फिकट भाग (Penumbra).

ग्रहणाचे उपप्रकार

सूर्यग्रहणाचे पूर्ण (Total), खंडग्रास (Partial) आणि कंकणाकृती (Annular) असे प्रकार आहेत. तसेच, चंद्रग्रहणाचे पूर्ण (Total), खंडग्रास (Partial) आणि छायाकल्प (Penumbral) असे प्रकार आहेत.

दृश्यमानता

सूर्यग्रहण पृथ्वीच्या एका विशिष्ट भागातूनच दिसते, तर चंद्रग्रहण रात्रीच्या वेळी पृथ्वीच्या अर्ध्या भागातून दिसू शकते.

दुर्मीळता

पूर्ण सूर्यग्रहण ही एक अत्यंत दुर्मिळ खगोलीय घटना आहे, जी पृथ्वीवरील ठराविक ठिकाणाहूनच दिसते.

वैशिष्ट्यपूर्णता

पूर्ण सूर्यग्रहणाच्या वेळी सूर्याभोवती दिसणाऱ्या तेजस्वी आवरणाला 'कोरोना' म्हणतात, जो फक्त याच वेळी दिसतो.

शास्त्र

प्राचीन काळापासून ग्रहणाबद्दल अनेक धार्मिक आणि सांस्कृतिक समजुती आहेत. मात्र, विज्ञान हे एक नैसर्गिक खगोलीय चक्र म्हणून स्पष्ट करते.

जैववैज्ञानिक परिणाम

ग्रहणामुळे काही प्राण्यांच्या वर्तनावर तात्पुरता परिणाम होऊ शकतो, जसे की पक्षी शांत होतात किंवा रात्र समजून घरट्यात परत जातात.

पांढराशुभ्र चंद्र जेव्हा लाल होतो; पाहा 'ब्लड मून'चे फोटो