Sandip Kapde
मुंबई पोलिसांच्या लाठीचा इतिहास हा मराठा साम्राज्याच्या सुरक्षाव्यवस्थेशीही जोडलेला आहे.
शिवाजी महाराजांनी मजबूत पोलिसी यंत्रणा आणि शिस्तबद्ध लढाऊ तंत्र विकसित केले होते.
शिवाजी महाराजांनी एक प्रभावी गुप्तचर यंत्रणा तयार केली होती, जी त्यांच्या राज्यातील कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्यासाठी महत्त्वाची ठरली.
त्यांच्या किल्ल्यांमध्ये तसेच व्यापारी शहरांमध्ये शिस्तबद्ध सुरक्षा दल होते.
लाठी, भाला, तलवार आणि धनुष्यबाण यांचा वापर मराठ्यांच्या सैन्यात प्रचलित होता.
मराठा सैन्यातील अनेक शिपायांनी लाठी-काठीचा उपयोग शत्रूला नामोहरम करण्यासाठी केला.
शिवाजी महाराजांनी १६७० च्या दशकात मुंबईवर वर्चस्व मिळवण्याचा प्रयत्न केला होता, कारण ते एक महत्त्वाचे व्यापारी ठिकाण होते.
मात्र, ब्रिटिश आणि पोर्तुगीजांच्या प्रभावामुळे हे शक्य झाले नाही.
शिवाजी महाराजांच्या काळात मुंबईतील काही भागांवर मराठ्यांची पकड होती.
स्थानिक सुरक्षा आणि कायदा सुव्यवस्था राखण्यासाठी मराठ्यांनी घोडदळ आणि पायदळ लावले होते.
ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने सुरुवातीच्या काळात मुंबईच्या सुरक्षेसाठी मराठा पद्धतींचा अभ्यास केला.
स्थानिक मावळ्यांच्या मदतीने त्यांनी लाठी आणि पारंपरिक शस्त्रांची युक्ती आत्मसात केली.
१८५७ च्या उठावानंतर मुंबईत अधिक शिस्तबद्ध पोलिस दल स्थापन करण्यात आले.
शिवाजी महाराजांच्या युद्धनीतीप्रमाणे, लाठीचा प्रभावी उपयोग ब्रिटिशांनी देखील केला.
आजही मुंबई पोलिसांच्या हातातील लाठी ही केवळ हत्यार नाही, तर नियंत्रण आणि शिस्त राखण्याचे साधन आहे.
शिवाजी महाराजांच्या सुरक्षाव्यवस्थेचा प्रभाव यामध्ये दिसून येतो.
मुंबई पोलिसांची लाठी ही शिवाजी महाराजांच्या सुरक्षाव्यवस्थेच्या तत्त्वांवर आधारित आहे.
त्यांचा शिस्तबद्ध लढाऊ वारसा आजच्या पोलीस यंत्रणेवरही परिणाम करतो.