भारतात नाण्यांचे चलन सर्वप्रथम कोणी सुरू केले? वाचा यामागचं कारण अन् इतिहास...

नाण्यांचा इतिहास

भारतातील नाण्यांचा इतिहास अनेकांच्या कल्पनांपेक्षा खूप जुना आहे. एकाच कायद्याने उद्भवणाऱ्या आधुनिक चलनांपेक्षा, भारतातील नाण्यांचा विकास हळूहळू झाला.

वस्तुविनिमय प्रणाली

पुरातत्वीय पुरावे असे सूचित करतात की भारत ही वस्तुविनिमय प्रणाली सोडून धातूचे पैसे स्वीकारणाऱ्या पहिल्या संस्कृतींपैकी एक होती.

सर्वात जुनी नाणी

भारतातील सर्वात जुनी नाणी महाजनपद काळात इ.स.पूर्व सहाव्या शतकाच्या आसपास दिसू लागली. ती एकाच सम्राटाने नव्हे तर उत्तर भारतात अस्तित्वात असलेल्या विविध राज्यांनी आणि प्रजासत्ताकांनी बनवली होती.

चांदीचे वार

पंच-मार्क्ड नाणी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या सुरुवातीच्या नाण्यांवर सामान्यतः चांदीचे वार होते. या नाण्यांमध्ये नावे, प्रतिमा किंवा शिलालेख नव्हते.

चिन्ह

त्याऐवजी, ते सूर्य, प्राणी, झाडे किंवा पर्वत दर्शवितात. प्रत्येक चिन्ह कदाचित एखाद्या शक्तीचे किंवा प्रदेशाचे प्रतिनिधित्व करत असावे.

अर्थव्यवस्था

नाण्यांपूर्वी, भारतात मोठ्या प्रमाणात वस्तुविनिमय प्रणाली वापरली जात असे. वाढत्या अर्थव्यवस्थांसाठी ही पद्धत योग्य नव्हती.

कर

शहरे, राज्ये आणि परदेशी प्रदेशांमधील व्यापार वाढत असताना वस्तुविनिमय प्रणाली कोसळू लागली. नाण्यांमुळे सरकारांना कर वसूल करण्यास सैनिकांना पैसे देण्यास आणि बाजारपेठांचे नियमन करण्यास मदत झाली.

 इंडो-ग्रीक शासक

दुसऱ्या शतकात ईसापूर्व वायव्य भारतात इंडो-ग्रीक शासकांच्या आगमनाने एक मोठा बदल घडून आला. राजाचे नाव आणि चित्र असलेली नाणी या शासकांनी सर्वप्रथम आणली.

ग्रीक आणि खरोष्ठी लिपी

डेमेट्रियस पहिला आणि मेनेंडर सारख्या शासकांनी जारी केलेल्या नाण्यांवर ग्रीक आणि खरोष्ठी लिपींमध्ये शिलालेख होते. एकदा राज्यकर्त्यांना नाण्यांची शक्ती कळली. तेव्हा भारतीय राजवंशांनी लवकरच ही पद्धत स्वीकारली.

देवतांच्या प्रतिमा

नंतर कुशाण आणि गुप्तांनी जारी केलेल्या नाण्यांवर देवतांच्या प्रतिमा, राजेशाही पदव्या आणि पवित्र प्रतीके दिसू लागली. प्रशासन सुव्यवस्थित करण्यात नाण्यांनीही मोठी भूमिका बजावली.

काम

निश्चित मूल्यामुळे कर गोळा करणे, पगार देणे आणि सैन्याला निधी देणे सोपे झाले. व्यापारी आणि अधिकारी आता प्रमाणित आर्थिक चौकटीत काम करू शकत होते.

आमूलाग्र बदल

नाण्यांच्या वापरामुळे भारतीय समाजात आमूलाग्र बदल झाला. भारत मध्य आशिया, भूमध्यसागरीय आणि आग्नेय आशियाला जोडणाऱ्या जागतिक व्यापार मार्गांमध्ये खोलवर एकरूप झाला.

इन्स्टाग्रामला फॉलोअर्स कसे वाढवायचे? पोस्ट करताना चुका टाळा, वाचा टिप्स