अंकिता खाणे (Ankita Khane)
ताजमहाल आणि लाल किल्ला हे देशातील सर्वात मोठ्या स्मारकांपैकी एक आहेत.
एकेकाळी ही वास्तू मुघल आणि ब्रिटिशांच्या ताब्यात होती, पण आज त्यांची देखभाल ASI टीम करत आहे. आता तुम्हाला माहित आहे का त्यांचा मालक कोण आहे?
ताजमहाल आणि लाल किल्ला ही अशी स्मारके आहेत ज्यांचा भारताला अभिमान आहे. ते पाहण्यासाठी दरवर्षी लाखो आणि करोडो लोक आग्रा आणि दिल्लीत पोहोचतात. पण तुम्हाला माहित आहे का त्यांचा मालक कोण आहे?
लाल किल्ल्याचे बांधकाम १२ मे १६३९ रोजी पूर्ण झाले. शाहजहानने 1638 मध्येच त्याच्या बांधकामाचे काम सुरू केले होते. पुढे शाहजहानने ते आपला मुलगा दाराशिकोह याच्या स्वाधीन केले. जागतिक वारसा यादीत त्याचा समावेश करण्यात आला आहे.
ताजमहालबद्दल सांगायचे तर, 1632 मध्ये मुघल सम्राट शाहजहानने त्याची आवडती पत्नी मुमताज महलची समाधी म्हणून बांधले होते. हे इतके सुंदर आणि आश्चर्यकारक आहे की जगातील सात आश्चर्यांमध्ये त्याचा समावेश करण्यात आला आहे.
आता या दोन स्मारकांवर मालकी हक्क कोणाचे आहेत हे जाणून घेऊ. खरे तर या देशावर मुघलांचे राज्य होते तेव्हा या दोन्ही ठिकाणांचे मालकी हक्क त्यांच्या वंशजांकडे होते. पण नंतर भारत ब्रिटिशांच्या अधिपत्याखाली आला आणि सर्व काही त्यांच्या अधिपत्याखाली आले.
जेव्हा देशाला स्वातंत्र्य मिळाले, तेव्हा भारत सरकारने 2826 ऐतिहासिक वारसा स्थळांना संरक्षित श्रेणीमध्ये ठेवले. लाल किल्ला आणि ताजमहाल यांचाही त्यात समावेश होता.
या वारसा स्थळांच्या देखभालीची जबाबदारी पुरातत्व सर्वेक्षण विभाग म्हणजेच ASI कडे सोपवण्यात आली होती.
राष्ट्रीय महत्त्वाची सर्व वारसा स्थळे ASI टीमद्वारे संरक्षित आहेत. घटनेच्या अनुच्छेद 42 आणि 51 A (f) मध्ये ऐतिहासिक वारसा जतन करणे हे राष्ट्रीय कर्तव्य म्हणून घोषित केले आहे. म्हणजे तुम्ही त्यांना इजा करू शकत नाही.
याशिवाय अनेकांनी त्यांच्या मालकी हक्काबाबत दावेही केले आहेत. काही काळापूर्वी जयपूर राजघराण्यातील राजकुमारी दिया कुमारी यांनी ताजमहाल हा त्यांच्या पूर्वजांचा महाल असल्याचा दावा केला होता.
लाल किल्ल्याबाबत, शेवटचा मुघल सम्राट शाह जफरची नात सुलताना बेगम यांनी लाल किल्ला आपला असल्याचा दावा केला होता. यासाठी त्यांनी दिल्ली उच्च न्यायालयात याचिकाही दाखल केली होती.