Sandip Kapde
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात प्रत्येक पदाची जबाबदारी ठरवलेली होती.
सचिव पदाची निर्मितीही या शिस्तबद्ध राज्यव्यवस्थेचा भाग होती.
‘सुरनवीस’ या पदाला संस्कृत भाषेत 'सचिव' असा पर्यायी शब्द दिला गेला.
ही संकल्पना स्वतः शिवाजी महाराजांनी स्वीकारली व अंमलात आणली.
सचिव म्हणून नेमले गेलेले व्यक्ती कामाचा प्रचंड अनुभव असलेले होते.
त्यांच्या कार्यकुशलतेमुळेच त्यांना युरोपीय सुभेदार म्हणजे व्हाइसरॉयसारखे संबोधन मिळाले.
प्रारंभी ते संगमेश्वर तालुक्यात कुलकर्णी पदावर होते.
नंतर रत्नागिरी तालुक्यात देशपांडे म्हणून त्यांनी काम पाहिले.
कोल्हापूरच्या इलाख्यातील सामानगड किल्ल्याची जबाबदारीही त्यांच्यावर होती.
शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर ते सोयराबाईंच्या गटात सामील झाले होते.
त्यांच्या आधी सुरनवीस म्हणून निळू सोनदेव व गंगाजी मंगजी यांनी सेवा बजावली होती.
सचिवांचे मुख्य काम म्हणजे पत्रव्यवहार व राजकीय आज्ञापत्रे तपासणे आणि तयार करणे.
सरकारी दप्तरी व्यवस्था, लेखाजोखा व खात्याची तपासणी ही देखील त्यांच्या अखत्यारीत होती.
युद्धप्रसंगी सचिवानेही रणभूमीत उतरून भूमिका बजावणे अपेक्षित होते
ही सर्व जबाबदारी पार पाडणारे व्यक्तिमत्व म्हणजे अनाजी दत्तो प्रभुणीकर होते.