चक्रीवादळाचा हंगाम एप्रिल ते डिसेंबरपर्यंत का असतो? वादळ तयार होण्यापूर्वीच नष्ट करता येते का?

चक्रीवादळे

सरासरी, भारताला धडकणाऱ्या पाचपैकी चार चक्रीवादळे पूर्व किनाऱ्यावर येतात. भारतीय हवामान खात्याच्या मते, आग्नेय बंगालच्या उपसागरात आणि अंदमान समुद्रात उद्भवणारी वादळे तसेच वायव्य पॅसिफिकमध्ये उद्भवणारी वादळे दक्षिण चीन समुद्रातून बंगालच्या उपसागरात पोहोचतात.

सौम्य

असेही मानले जाते की अरबी समुद्रात निर्माण होणारी वादळे सामान्यतः सौम्य असतात. अरबी समुद्रातही वादळे निर्माण होतात, परंतु ती सहसा भारताच्या पश्चिम किनाऱ्याला बायपास करून वायव्येकडे जातात.

शक्तिशाली

बंगालच्या उपसागराच्या पूर्व किनाऱ्यावर निर्माण होणारी वादळे अधिक शक्तिशाली असतात. कमी दाबाच्या क्षेत्रातील वाऱ्याच्या वेगाच्या आधारे वादळांचे वर्गीकरण केले जाते.

तीव्र वादळ

जर वाऱ्याचा वेग ताशी ११९ ते २२१ किमी दरम्यान असेल तर तो तीव्र वादळ मानला जातो. हवामानशास्त्रज्ञांच्या मते, चक्रीवादळाचा हंगाम एप्रिल ते डिसेंबर दरम्यान असतो.

सप्टेंबर ते डिसेंबर

तथापि, ६५% वादळे वर्षाच्या शेवटच्या चार महिन्यांत, सप्टेंबर ते डिसेंबर दरम्यान येतात. बंगालच्या उपसागराच्या उत्तरेकडील भागात निर्माण होणारी चक्रीवादळे इंडो-गंगेच्या मैदानांमधून वायव्येकडे सरकतात.

उष्ण समुद्राचे तापमान

ज्यामुळे उत्तर भारतातील बहुतेक भागात पाऊस पडतो. चक्रीवादळे उष्ण समुद्राचे तापमान असलेल्या भागात उद्भवतात. उत्तर ध्रुवाजवळील भागात, चक्रीवादळे घड्याळाच्या उलट दिशेने फिरतात.

भारतीय उपखंड

दुसरीकडे, भारतीय उपखंडाभोवती चक्रीवादळे घड्याळाच्या दिशेने फिरतात. सायक्लोन्स अँड फ्लड्सच्या असुरक्षिततेच्या मूल्यांकनाच्या आधीच्या अहवालानुसार, पूर्व किनारी राज्यांमध्ये ४८% वादळे एकट्या ओडिशामध्ये येतात.

वादळे

तर आंध्र प्रदेशमध्ये २२% वादळे येतात. पश्चिम बंगालमध्ये १८.५% आणि तामिळनाडूमध्ये ११.५%. पश्चिम किनाऱ्यावर पूर्व किनाऱ्यापेक्षा आठ पट कमी वादळे येतात.

मुसळधार पाऊस

उष्णकटिबंधीय चक्रीवादळ हे एक मोठे कमी दाबाचे केंद्र आणि जोरदार वादळांचे वैशिष्ट्य असलेले वादळ आहे. यामुळे जोरदार वारे आणि मुसळधार पाऊस पडण्याची परिस्थिती निर्माण होते.

जोखीम

राष्ट्रीय चक्रीवादळ जोखीम कमी करण्याच्या प्रकल्पानुसार, १८९१ ते २००० दरम्यान, भारताच्या पूर्व किनाऱ्यावर ३०८ वादळे आली. त्याच काळात, पश्चिम किनाऱ्यावर फक्त ४८ वादळे आली.

चक्रीवादळ

सध्या, चक्रीवादळ निर्माण होण्यापूर्वी पूर्णपणे रोखण्यासाठी किंवा नष्ट करण्यासाठी कोणतीही विश्वसनीय आणि तांत्रिक पद्धत उपलब्ध नाही. चक्रीवादळे ही प्रचंड नैसर्गिक ऊर्जा असलेली घटना आहे.

उपाययोजना

चक्रीवादळांचा धोका कमी करण्यासाठी सध्या स्वीकारल्या जाणाऱ्या मुख्य उपाययोजनांमध्ये लवकर इशारा देणे, आपत्तीची तयारी, परिणाम कमी करण्यासाठी त्वरित उपाययोजना आणि प्रभावित भागात बचाव कार्य यांचा समावेश आहे.

ऊर्जा

चक्रीवादळाची ऊर्जा इतकी प्रचंड असते की मानवनिर्मित साधनांचा वापर करून ते तयार होण्यापूर्वी ते रोखणे किंवा नष्ट करणे सध्या वैज्ञानिकदृष्ट्या अशक्य आहे.

बंगालच्या उपसागरात बहुतेक वादळे का निर्माण होतात?