Sandip Kapde
केदारनाथ मंदिराचा इतिहास खूप गौरवशाली आहे, ज्याशी अनेक कथा संबंधित आहेत.
असे म्हटले जाते की भगवान विष्णूचे अवतार नर आणि नारायण ऋषी हिमालयातील केदार शृंगावर तपश्चर्या करत असत. त्याची खरी उपासना पाहून भगवान शंकर प्रकट झाले आणि त्यांची प्रार्थना स्वीकारली, त्यांना नेहमी ज्योतिर्लिंगात राहण्याचे वरदान दिले.
तर दुसरी कथा पंचकेदारशी संबंधित आहे. असे मानले जाते की महाभारताचे युद्ध जिंकल्यानंतर पांडवांना भात्राच्या हत्येच्या पापातून मुक्त व्हायचे होते.
भगवान शंकराच्या दर्शनासाठी पांडव काशीला गेले, पण जेव्हा भगवान शंकर त्यांना येथे सापडले नाहीत, तेव्हा त्यांनी त्यांचे दर्शन घेण्यासाठी हिमालय गाठले.
पण भगवान शंकर त्याला पाहू इच्छित नव्हते, म्हणून तो केदार खोऱ्यात स्थायिक झाला, पण पांडवही त्यांच्या जिद्दीवर ठाम होते, ते त्यांच्या मागे केदारकडे गेले.
भगवान शंकर त्याचा संकल्प पाहून प्रसन्न झाले आणि त्यांना दर्शन दिले. केदारनाथला पंचकेदार म्हणूनही ओळखले जाते.
शिवाचे हात टंगुनाथ, रुद्रनाथ मध्ये तोंड, माडमेश्वर मध्ये नाभी आणि कल्पेश्वर मध्ये जटा दिसले, म्हणूनच केदारनाथला या चार ठिकाणांसह पंचकेदार म्हटले जाते.
हे मंदिर वास्तुकलेचा एक आकर्षक आणि अद्भुत नमुना आहे. हे मंदिर सहा फूट उंच चौकोनी व्यासपीठावर बांधले आहे. हे मंदिर असलार शैलीत बांधलेले आहे, ज्यामध्ये दगड स्लॅब किंवा सिमेंटशिवाय एकमेकांशी जोडलेले आहेत. मंदिर परिसराचा उल्लेख महाभारतातही आढळतो.
मंदिराला गर्भगृह आहे. या गर्भगृहात तीक्ष्ण खडकाची सदाशिवाच्या रूपात शिवाची पूजा केली जाते, तर अंगणाच्या बाहेर नंदी बैलगाडीच्या रूपात बसलेला असतो.
मंदिराच्या मागे अनेक कुंड आहेत, ज्यात आचमन आणि तर्पण करता येते. असे म्हटले जाते की हे मंदिर पांडव घराण्याच्या जनमेजयाने बांधले होते आदि शंकराचार्यांनी या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला होता.
हे मंदिर किती जुने आहे याचा पुरावा नाही, परंतु असे म्हटले जाते की हे मंदिर 12 ते 13 व्या शतकातील आहे. श्रद्धेनुसार हे मंदिर 8 व्या शतकात शंकराचार्यांनी बांधले होते.
केदारनाथ शिवलिंगाची कथा जाणून घेण्यासाठी केदारनाथला भेट देणाऱ्या भाविकांमध्ये खूप उत्सुकता असते. या मागे एक रोचक कथा देखील आहे. भगवान शिव पांडवांना भेटू इच्छित नव्हते.
पण पांडव देखील त्यांच्या तळमळीवर ठाम होते आणि ते शिवाचे दर्शन घेण्यासाठी प्रत्येक धोका पत्करण्यास तयार होते.
भगवान शंकराला भेटण्यासाठी पांडव केदारला पोहचताच परमेश्वराने बैलाचे रूप धारण केले आणि इतर प्राण्यांमध्ये सामील झाले. जरी पांडवांना याची जाणीव होती, परंतु हे सत्य समोर आणण्यासाठी, पांडव भीमाने आपले विशाल रूप धारण केले आणि दोन पर्वतांवर पाय पसरले.
इतर सर्व प्राणी बाहेर आले, पण शंकरजी बैलाच्या रूपात पांडवांच्या पायांपासून खाली जाण्यास तयार नव्हते,
जेव्हा भीम डोलला आणि बैलाचा त्रिकोणात्मक पाठीचा भाग पकडला त्या काळापासून भगवान शंकर बैलाच्या मागील आकृतीच्या रूपात स्थायिक झाले आणि आजपर्यंत केदारनाथ म्हणून पूजले जातात.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.