अंकिता खाणे (Ankita Khane)
ब्रह्मांड खूप विशाल आहे आणि इथे अनेक गोष्टी आहेत ज्याबद्दल आपल्याला माहितीही नाही. आपण विश्वाबद्दल जे काही वाचत आलो आहोत त्यानुसार आपल्या सौरमालेतील सर्व ग्रह एकतर गोल किंवा अंडाकृती आहेत.
अंतराळात तरंगणारे ग्रह आणि विशेषत: पृथ्वी, सूर्य किंवा चंद्रासारखे आपले परिचित ग्रह आणि उपग्रह गोलाकार आहेत. त्यात थोडेफार फरक आहेत पण त्यांचा आकार साधारणपणे गोल असतो.
आपण ग्रहांबद्दल जे वाचले आहे त्यानुसार, सर्व ग्रहांचा आकार जवळजवळ गोल किंवा अंडाकृती आहे. त्यांच्या आकारात बदल का होत नाही हे तुम्ही कधी लक्षात घेतले आहे का?
जर तुम्ही उल्का पाहिल्या तर ते देखील अवकाश आणि विश्वाचा एक भाग आहेत, तरीही त्यांचा आकार गोल नसून खडबडीत आहे. शेवटी, एकाच वातावरणात असूनही त्यांच्यात हा फरक का?
आता विश्वाचे हे ग्रह कोरणारा कोणी शिल्पकार किंवा कलाकार नाही, मग त्यांना त्यांचा गोल आकार कसा मिळणार? जेव्हा लोकांनी इंटरनेटवर या प्रश्नाचे उत्तर विचारले तेव्हा अनेक वैज्ञानिक तर्क पुढे आले.
ऑस्ट्रेलियातील सदर्न क्वीन्सलँड विद्यापीठातील खगोल भौतिकशास्त्राच्या प्राध्यापक जांती हॉर्नर यांनी यावर संशोधन केले असून ग्रहांसारख्या मोठ्या संरचनेच्या गोल आकारात गुरुत्वाकर्षण शक्ती महत्त्वाची भूमिका बजावते, असे सांगितले.
ग्रह जसजसा मोठा होतो तसतसे त्याचे गुरुत्वाकर्षणही वाढते. त्याचे गुरुत्वाकर्षण कण केंद्राकडे खेचते. एवढेच नाही तर शरीराचा गोलाकारपणाही ते कशापासून बनले आहे यावर अवलंबून असते.
उदाहरणार्थ, सूर्यामध्ये काहीही ठोस नाही, ते फक्त हेलियम आणि हायड्रोजनपासून बनलेले आहे, अशा परिस्थितीत त्याचा गोलाकार आकार घेणे आणखी सोपे आहे.
गुरुत्वाकर्षणाव्यतिरिक्त, तज्ञांनी ग्रहांच्या आकारामागील परिभ्रमण हे देखील महत्त्वाचे कारण मानले आहे. जेव्हा शरीराचे वस्तुमान वाढू लागते, तेव्हा रोटेशनची शक्ती देखील कार्यात येते.
त्यामुळे ती वस्तू त्याच्या जागी हळूहळू फिरू लागते. ही प्रक्रिया गोलाकार आकार ठरवते. म्हणजे गुरुत्वाकर्षण आणि परिभ्रमण हेच घटक ग्रहांचा आकार ठरवतात.
आपल्या पृथ्वीच्या आकाराबाबत शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की, तो एक जिओड आहे, म्हणजेच तो अनियमित आकाराचा एक मोठा गोलाकार आहे, जिथे काही भाग उंचावलेले आहेत आणि कुठेतरी ते बुडलेले आहेत.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.