अंकिता खाणे (Ankita Khane)
आठवड्यात 7 दिवस आणि महिन्यात 4 आठवडे असतात. हिंदू कॅलेंडर असो, इंग्रजी कॅलेंडर असो किंवा इस्लामिक कॅलेंडर असो, ही सर्वांमध्ये एक गोष्ट समान आहे.
पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की, आठवड्यात फक्त सात दिवस का असतात? आठ, दहा, पाच-चार दिवस का नाही? त्यांचा नऊ ग्रहांशी काही संबंध आहे का?
तसे असेल तर मग सर्व कॅलेंडर का पाळतात? शेवटी ही संकल्पना कुठून आली? याचे उत्तर अतिशय धक्कादायक आहे.रॉयल म्युझियम ग्रीनविचच्या अहवालानुसार, 7 हा आकडा केवळ हिंदूच नव्हे तर सर्वच संस्कृतींसाठी महत्त्वाचा ठरला आहे.
उपलब्ध सर्वात आधीच्या पुराव्यांनुसार, 2300 ईसापूर्व अक्कडचा शासक सारगॉन I याच्या कारकिर्दीत 7 दिवसांचा आठवडा तयार करण्यात आला होता.
सारगॉन हा बॅबिलोनियन्सचा (आजचा इराक) खगोलीयदृष्ट्या प्रतिभावान राजा होता. तो ७ नंबरची पूजा करत असे. येथील लोक दुर्बिणीतून पाहू शकतील अशा सात ग्रहांच्या नावावरून या सात दिवसांची नावे देण्यात आली.
ग्रहांचा आधार का बनवला गेला?
आता तुम्हाला प्रश्न पडत असेल की, या ग्रहांचा आधार का बनवला गेला? अहवालानुसार, महिने, वर्षे आणि दिवस थेट खगोलीय घटनांशी संबंधित आहेत. जसे पृथ्वी आपल्या अक्षावर फिरते किंवा सूर्याभोवती आपली परिक्रमा पूर्ण करते.
चंद्र पृथ्वीभोवती आपली प्रदक्षिणा सुमारे २७.३ दिवसांत पूर्ण करतो. अमावस्या ते पौर्णिमा किंवा पौर्णिमा ते अमावास्येदरम्यानचा कालावधी अंदाजे 14.5 दिवसांचा असतो. त्यातील अर्धा 7.25 आहे. म्हणजे साधारण सात दिवस.
त्याचप्रमाणे, एक महिना दोन भागांमध्ये विभागला गेला, प्रत्येक भाग दोन आठवड्यांचा. मग 52 आठवडे एकत्र करून एक वर्ष केले. ज्यू धर्मात असे मानले जाते की या 7 दिवसांत जगाची निर्मिती झाली.
रोमन साम्राज्यात, या सात 'ग्रहांना' अनुक्रमिक क्रमाने ठेवून मानके निश्चित केली गेली. जवळजवळ सर्व संस्कृतींमध्ये, आठवड्याच्या दिवसांची नावे या दोन प्रकारे दिली जातात.
यज्ञोत्सव सात दिवस चालायचा
भारतीय परंपरेत वैदिक काळात ७ दिवसांचा यज्ञोत्सव होत असे. परंतु, त्यासोबत दिवसांची नावे देण्यात आली नाहीत. पुढे अलेक्झांडर भारतात आल्यावर त्याने ग्रीक संस्कृतीचा प्रसार सुरू केला.
येथून सात दिवसांच्या आठवड्याची संकल्पनाही पसरली. तिसऱ्या शतकात लिहिलेल्या गरुड पुराणात कदाचित त्याचे सर्वात जुने स्वरूप आहे.
भारतातील यवनांशी संपर्क साधल्यानंतर त्याची रचना झाली. भारतानंतर चीनने सात दिवसांचा आठवडा सुरू केला.
ज्यू आणि इस्लामिक धर्माचे लोक आठवड्यातून एक दिवस उपासनेसाठी राखून ठेवत असत. उरलेले दिवस काम करायचे. नंतर धार्मिक कार्यासाठी एक दिवस काढावा असे ठरले.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.