Heavy Rain : सध्या देशभरात मान्सूनच्या पावसाने कहर केला आहे. अनेक राज्यांमध्ये संततधार पावसामुळे अनेक ठिकाणी पूरजन्य परिस्थिती उद्भवली आहे. मुसळधार पावसामुळे अनेक ठिकाणी अपघात होऊन अनेकांना जीव गमवावा लागला आहे. राजधानी दिल्लीसह देशातील अनेक राज्यांमध्ये पावसानंतर रेड अलर्ट जारी करण्यात आला आहे. जणू दिल्लीतील सर्व व्हीआयपी परिसरांचे रस्ते जलमय झाले आहेत.

मान्सूनच्या पावसाचे हे स्वरूप आहे. अचानक आकाशात काळे ढग दाटून येतात आणि मेघगर्जनेसह पाऊस पडतो. पाऊस क्षणभर थांबतो आणि नंतर अचानक तीव्र झाल्यावर तासनतास पाऊस पडत राहतो. साहजिकच त्यामुळे शहरा-शहरातील यंत्रणा ठप्प होते.

अचानक पाऊस का पडतो?

तीव्र आणि प्रदीर्घ पावसाची अनेक कारणे आहेत. मुख्य कारण म्हणजे वातावरणातील आर्द्रतेचे प्रमाण. जास्त आर्द्रता असल्यास, जोरदार पावसाची शक्यता आहे. पण ओलावा कमी असेल तर पाऊस कमी पडेल. याशिवाय आणखी एक कारण म्हणजे वातावरणाचं तापमान. जर वातावरण उबदार असेल तर हलका पाऊस पडेल आणि वातावरण थंड असेल तर मुसळधार पाऊस पडेल.

ढग अडवले गेले की...

या स्थितीला ओरोग्राफिक लिफ्ट म्हणतात. जेव्हा जोराचा वारा डोंगरावर किंवा इतर कोणत्याही अडथळ्याला सामोरे जातो तेव्हा पाऊस बरसतो. जसजशी हवा वाढते तसतसे ढग थंड होतात. आणि त्यात असलेल्या आर्द्रतेचे प्रमाण वाढते. त्यानंतर डोंगराच्या दिशेने वाऱ्याच्या दिशेने पाऊस पडतो. या घटनेला जिओलॉजिकल लिफ्ट म्हणतात. या स्थितीमुळे काही भागात मुसळधार पाऊस पडतो.

जेव्हा वेगवेगळ्या वैशिष्ट्यांचे दोन किंवा अधिक हवेचे ढग एकमेकांवर आदळतात तेव्हा तिथे कमी दाबाचे क्षेत्र तयार होते. या स्थितीत हवा वर येते आणि दाट ढग तयार होतात. त्यानंतर मुसळधार पाऊस पडतो.

पृथ्वीचे तापमान

पृथ्वीवरील अति उष्णतेच्या वाढीमुळे मुसळधार पाऊसही पडतो. उन्हाळ्याच्या दिवसात पृष्ठभागाजवळील हवा अस्थिर राहते. या अस्थिरतेमुळे ढग निर्माण होतात ज्यामुळे वादळ आणि मुसळधार पाऊस पडतो.

तथापि, या गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत की अतिवृष्टीचे कारण स्थानिक हवामान आणि हवामानाच्या पद्धतींवर अवलंबून असते. सर्व क्षेत्रात समान अटी लागू होत नाहीत. उदाहरणार्थ, डोंगराळ भागात आणि मैदानी भागात किंवा किनारी भागात अतिवृष्टीच्या परिस्थितीत फरक आहे