Fuel Control Switch: ‘फ्युएल कंट्रोल स्विच’ काय करतो ?

अहमदाबाद येथे झालेल्या विमान अपघाताच्या प्राथमिक तपास अहवालात बोइंग विमानाचे ‘फ्युएल कंट्रोल स्विच’ बंद झाल्याने अपघात घडल्याचे म्हटले आहे. विमानातील फ्युएल स्विच सिस्टीम कशी काम करते, त्याबाबत....काय असते प्रक्रिया?विमानात असणारी ‘फ्युएल स्विच’ अर्थात इंधन स्विच ‘ऑन-ऑफ’ करणारी यंत्रणा इंधनाचा प्रवाह नियंत्रित करते.या ‘स्विच’ना दोन स्थिती असतात. त्याला ‘रन’ आणि ‘कट ऑफ’ असे म्हणतात. इंजिन सुरू किंवा बंद करण्यासाठी त्या वापरल्या जातात.एका वरिष्ठ वैमानिकाच्या मते, इंधन ‘स्विच’ची स्थिती अपघाताने बदलू शकत नाही आणि त्यासाठी एक ठरावीक प्रक्रिया अस्तित्वात आहे.‘स्विच’च्या सुरक्षिततेसाठी त्यांच्या बाजूला ‘ब्रॅकेट’ देण्यात आलेले असतात. याबरोबरच एक ‘स्टॉप लॉक’ यंत्रणा देखील देण्यात आलेली असते.वैमानिकांना स्विच त्याच्या ‘रन’ किंवा ‘कट ऑफ’ अशा कोणत्याही एका स्थितीवरून दुसऱ्या स्थितीत हलवण्यापूर्वी ‘स्टॉप लॉक’ यंत्रणा वापरून ते उचलावे लागते..थ्रस्ट लिव्हर्स’चे काम कसे ?करते?विमानात ‘थ्रस्ट लिव्हर्स’ अर्थात ‘थ्रॉटल’ किंवा ‘पॉवर लिव्हर्स’ची महत्त्वाची भूमिका असते. वैमानिकाकडून इंजिनाला पुरविण्यात येणाऱ्या इंधनाच्या प्रमाणाला नियंत्रित करणारा हा घट असून, इंजिनची शक्ती नियंत्रित करण्याचे काम ते करते. हा विमानाच्या वेग, उंची आणि संपूर्ण कार्यक्षमतेचे नियंत्रण ठेवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक असतो. ही यंत्रणा चारचाकीच्या ‘अॅक्सेलरेटर पेडल’सारखी असते. तुम्ही जितकी अधिक उघडता तितकी जास्त शक्ती मिळते आणि जितकी कमी उघडता तितकी कमी शक्ती मिळते..अशी असते रचनाविमानातील इंधन ‘स्विच’चे मुख्य काम इंजिनमध्ये इंधन पोहोचवणे हे आहे. पायलट विमान जमिनीवर सुरू करताना किंवा बंद करताना या स्विचचा वापर करतात. याशिवाय, उड्डाणादरम्यान जर एखादे इंजिन काम करणे थांबले, तर पायलट या ‘स्विच’चा वापर करून दुसरे इंजिन सुरू करतात. फ्युएल स्विच’ अचानक चालू किंवा बंद करता येत नाहीत, त्याच प्रकारे त्यांची रचना असते. एवढेच नाही, तर इंधन ‘स्विच’साठी वीजपुरवठाही वेगळा असतो. जर हा ‘स्विच’ बंद झाले, तर इंजिन त्वरित बंद होते..विमानात काय घडले?‘बोइंग ७८७ ड्रीमलायनर’मध्ये इंधन स्विच ‘थ्रस्ट लीव्हर्स’जवळ असते. अपघातग्रस्त विमानाच्या दोन्ही इंजिनांचे इंधन ‘स्विच’ एक सेकंदाच्या अंतराने ‘कट ऑफ’ करण्यात आले आणि नंतर पुन्हा चालू करण्यात आले, असे सकृतदर्शनी दिसते. तज्ज्ञांच्या मते, पायलट अनवधानाने हा इंधन स्विच कधीही बंद करत नाही..आपत्कालीन स्थितीत काय?साधारणपणे हे ‘स्विच’ विमान जेव्हा जमिनीवर असते तेव्हाच हलवले जात, विमान उड्डाण करण्यापूर्वी इंजिन सुरू करण्यासाठी आणि ते जमिनीवर उतरल्यानंतर इंजिन बंद करण्यासाठी या ‘स्विच’चा वापर केला जातो.विमानाच्या इंजिनमध्ये काही बिघाड झाल्यास किंवा त्याचे प्रचंड नुकसान झाले असेल तेव्हा विमानाच्या सुरक्षिततेसाठी इंधनपुरवठा बंद करण्यासाठी उड्डाणादरम्यान ‘स्विच’ हलविण्याची गरज पडते.वैमानिकांना संबंधित इंजिनचे फ्युएल कंट्रोल स्विच’ दुसऱ्या स्थितीत हलवावे लागल्यास संबंधित इंजिनाचा इंधनपुरवठा लगेचच बंद होतो आणि इंजिन बंद होते.बिघाड झालेले इंजिन सुरक्षितपणे पुन्हा सुरू केले जाऊ शकते, असे जर वैमानिकाच्या लक्षात आले, तर इंधन पुरवठा बंद करून तो लगेचच चालू करू शकतात..Ahmedabad Plane Crash: जळालेली झाडे अन् काळवंडलेल्या भिंती; अपघाताला महिना झाल्यानंतर वसतिगृहाची स्थिती.अहमदाबाद येथील एअर इंडियाच्या विमानाच्या दुर्घटनेचा सादर केलेला अहवाल हा केवळ प्राथमिक तपास अहवाल असून, तो अंतरिम स्वरूपाचा आहे. या अहवालात इंधन नियंत्रण स्विच ‘रन’वरून ‘कटऑफ’वर गेल्याची प्राथमिक माहिती नमूद करण्यात आली आहे; तसेच अशा आपत्कालीन परिस्थितीत वापरली जाणारी रॅम एअर टर्बाइन (RAT) ही बॅकअप प्रणाली कार्यान्वित झाल्याचेही नमूद आहे. जेव्हा विमानाची मुख्य इंजिन आणि ‘एपीयू’कडून वीजपुरवठा पूर्णतः किंवा जवळजवळ पूर्ण बंद पडतो, तेव्हा ही यंत्रणा कार्यान्वित होते. मात्र, या प्राथमिक अहवालावरून कोणताही ठाम निष्कर्ष काढणे योग्य ठरणार नाही. अपघाताचे वास्तविक कारण विविध पैलूंचा सखोल तपास केल्याशिवाय स्पष्ट होणार नाही. त्यासाठी अजून बराच वेळ द्यावयास हवा. अपघाताच्या मूळ कारणांचा उलगडा अंतिम अहवालानंतरच अपेक्षित आहे.- धैर्यशील वंडेकर,हवाई वाहतूक तज्ज्ञ आणि विश्लेषक.सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Fuel Control Switch: ‘फ्युएल कंट्रोल स्विच’ काय करतो ?

Related Stories