भारतीय संस्कृतीत सर्व निसर्गतत्त्वांना देवता समजून त्यांची पूजा-अर्चा करण्याचा प्रघात आहे. यामुळे पूजनीय गोष्टींचे जतन-वर्धन आपोआप होत असते हे कोणीही मान्य करेल. हजारो एकरांवरील वने नष्ट झाली तरी ‘देवराई’ आजही आपले अस्तित्व टिकवून आहेत हे याचेच द्योतक होय. वसुबारसेला गाईची पूजा, नागपंचमीला नागाची पूजा, नारळीपौर्णिमेला जलाची पूजा अशा प्रकारे सर्व निसर्गतत्त्वांची पूजा
प्रश्र्न १ : मी नियमितपणे फॅमिली डॉक्टर वाचते. त्यात तुम्ही दिलेले सल्ले मला मनासून आवडतात व त्यांचे पालन केल्याने फायदा होताना दिसतो.
डॉ. मालविका तांबेकाल रात्री रमेश त्याचा वाढदिवस साजरा करण्यासाठी त्याच्या परिवाराबरोबर चायनीज हॉटोलमध्ये जेवायला गेला होता. रात्री अडी
निसर्गचक्राची गतिमानता म्हणजेच जीवन आणि ज्ञातातून अज्ञाताकडे, जडातून चैतन्याकडे शक्तीचे परिवर्तन ही या सतत चालणाऱ्या चक्राची गती. नैसर्
प्रश्र्न १ - माझी नात बारावीत आहे. सगळे एन्ट्रन्स टेस्ट वगैरेकरता दिवसरात्र अभ्यास करत असते. सध्या उन्हाळ्याच्या दिवसात तिचा घोळणा नक्क
- डॉ. मालविका तांबेकाहीही न करता थकवा येण्याची, बरं वाटत नाही अशी तक्रार घेऊन दवाखान्यात येणाऱ्यांची संख्या सध्या बरीच वाढलेली आहे. कुठ
मी फॅमिली डॉक्टरचा नियमित वाचक आहे. संतुलनची बरीच औषधे व रसायनेही मी नियमित वापरतो व मला त्याचा उत्तम फायदा होतो. माझी मित्रमंडळी मला स
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
‘दहा वर्षांपासून माझी ब्लडप्रेशरची गोळ सुरू आहे’ हे किंवा अशा प्रकारचे वाक्य सध्या इतक्या सहजतेने म्हटले जाते की विचारता सोय नाही. ‘आयुर्वेदात ब्लडप्रेशर कमी करण्याची गोळी असते का’ असा प्रश्र्नअनेकांना पडलेला दिसतो. ब्लडप्रेशर (रक्तदाब) हा खूप कमी असून चालत नाही किंवा खूप वाढूनही चालत नाही
‘दहा वर्षांपासून माझी ब्लडप्रेशरची गोळ सुरू आहे’ हे किंवा अशा प्रकारचे वाक्य सध्या इतक्या सहजतेने म्हटले जाते की विचारता सोय नाही.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
भारतीय संस्कृतीमध्ये सकाळी उठल्यवर सर्वप्रथम काय करायला सांगतले, तर करदर्शन करायला सांगतिले. कर्म करणारे ते कर! दिवसाची सुरुवात हातांची ओंजळ करून एकमेकाला जोडलेल्या तळहातांकडे पाहून करण्यामागे खूप मोठा विचार दडलेला आहे.‘कराग्रे वसते लक्ष्मीः करमूले सरस्वती, करमध्ये तु गोविन्दः प्रभाते करदर
आयुर्वेदाने हात हे महत्त्वाचे शस्त्र आहे असे सांगितले आहे. विशेषतः शस्त्रकर्मात निपुण असणाऱ्या सुश्रुताचार्यांनी हाताला खूप महत्त्व दिले आहे.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
- डॉ. मालविका तांबेआयुर्वेदामध्ये वातदोष हे प्रत्येक रोगाचे मूळ कारण असते असे सांगितलेले आहे. त्यामुळे कुठल्याही रोगावर उपचार करताना वातदोषाचे संतुलन प्रामुख्याने करावे. यासाठी सर्वांत सोपा उपाय म्हणजे त्या जागी तेल लावणे, ज्याला आपण अभ्यंग असे म्हणतो. अभ्यंग करत असताना काही चुका झाल्या तर
आयुर्वेदामध्ये वातदोष हे प्रत्येक रोगाचे मूळ कारण असते असे सांगितलेले आहे. त्यामुळे कुठल्याही रोगावर उपचार करताना वातदोषाचे संतुलन प्रामुख्याने करावे.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
माझे वय २८ वर्षे आहे. माझ्या मणक्यातील अंतर कमी झाल्यामुळे व तेथील नस दाबली गेल्यामुळे मान व डोके दुखते तसचे कुठलेही काम करताना अवघडल्यासारखे होते. यावर काय उपाय करता येऊ शकेल? आम्ही लवकरच बाळाकरताही प्रयत्न करणार आहोत. त्याकरताही मार्गदर्शन करावे. - ऊर्जी पातुरकर, लंडनउत्तर - सध्याच्या धक
माझे वय २८ वर्षे आहे. माझ्या मणक्यातील अंतर कमी झाल्यामुळे व तेथील नस दाबली गेल्यामुळे मान व डोके दुखते तसचे कुठलेही काम करताना अवघडल्यासारखे होते.
MORE NEWS
आरोग्य
- डॉ. मालविका तांबे घरी बाळ जन्माला आले की घरातील प्रत्येक जण अगदी आनंदी असतो. बाळ कोणावर गेले आहे, त्याची काळजी कशी घ्यावी, त्याचे केस कसे आहेत वगैरें विषयांवर चर्चा करत असताना गेले नऊ महीने आईवर असलेला फोकस पूर्णपणे बाळाकडे गेलेला दिसतो. बालक नवजात असते तसे खरे तर आईही नवजातच असते. स्त्र
स्त्री नुकतीच प्रसूत झालेली असते हा काळ आयुर्वेदिक दृष्ट्या खूप महत्त्वाचा
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
माझा मुलगा नऊ वर्षांचा आहे, त्याच्या चेहऱ्यावर सतत हलके पांढरे डाग येत-जात राहतात. त्याचे वजनही वाढत नाही. तो सतत चिडचिड करत असतो. घरात कुणालाही सर्दी-खोकला-ताप असे त्रास झाले तर त्यालाही लगेच हे त्रास होतात. तो सारखा आजारी पडतो. तो दिवसभर खूप मस्ती करतो, रात्री झोपण्याच्या वेळी पाय दुखतात
माझा मुलगा नऊ वर्षांचा आहे, त्याच्या चेहऱ्यावर सतत हलके पांढरे डाग येत-जात राहतात.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
प्रवास हे जीवनाचे महत्त्वाचे अंग होय. वर्षातून किमान एकदा तरी घरातील सर्वांनी मिळून कुठेतरी फिरायला जायचे, निसर्गाचा आनंद घ्यायचा किंवा एखादी प्रेक्षणीय वास्तू, मंदिर बघायचे, त्यानिमित्ताने विमानप्रवास करायचा ही कल्पना चांगलीच. मात्र, प्रवासाचा आनंद घ्यायचा असला, खऱ्या अर्थाने त्यातील क्षण
प्रवास हे जीवनाचे महत्त्वाचे अंग होय. वर्षातून किमान एकदा तरी घरातील सर्वांनी मिळून कुठेतरी फिरायला जायचे, निसर्गाचा आनंद घ्यायचा किंवा एखादी प्रेक्षणीय वास्तू.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
मी पाच महिन्यांची गर्भवती आहे. गर्भधारणेपूर्वी मला व्यवस्थित शांत झोप लागत असे. सध्या खूप विचित्र स्वप्ने पडतात. कधीतरी मी किंचाळून जागी होते. माझ्या पहिल्या गर्भधारणेच्या वेळीही मला असाच अनुभव होता. माझा पहिला मुलगा पाच वर्षांचा आहे आणि त्याला मानसिक आजार असल्याचे आढळून आलेले आहे. याही बा
मी पाच महिन्यांची गर्भवती आहे. गर्भधारणेपूर्वी मला व्यवस्थित शांत झोप लागत असे. सध्या खूप विचित्र स्वप्ने पडतात. कधीतरी मी किंचाळून जागी होते.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
- डॉ. मालविका तांबेसूर्य हा संपूर्ण सृष्टीचा केंद्रबिंदू आहे. दिवस-रात्र, ऋतू वगैरे निसर्गाची सर्व चक्रे तसेच वातावरणातील बदल वगैरे सर्व सूर्यावरच अवलंबून असतात. कुठलेही जीवनचक्र सुरू राहायला सूर्याचा प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष हातभार असतोच. परंतु कुठलीही गोष्ट चांगली असली तरी तिचे प्रमाण
सूर्य हा संपूर्ण सृष्टीचा केंद्रबिंदू आहे. दिवस-रात्र, ऋतू वगैरे निसर्गाची सर्व चक्रे तसेच वातावरणातील बदल वगैरे सर्व सूर्यावरच अवलंबून असतात.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
संतुलन हा आरोग्याचा मंत्र आहे. शरीरातील वात-पित्त-कफाचे संतुलन असो, अग्नी अर्थात शरीरातील हॉर्मोन्सचे संतुलन असो, शरीरधारणाचे काम करणाऱ्या सप्तधातूंचे संतुलन असो, मलविसर्जन प्रक्रियेतील संतुलन असो किंवा शरीर व मनातील संतुलन असो, मनुष्य व निसर्गातील संतुलन असो, ‘संतुलन’ ही अशी एक अवस्था आहे
निसर्गचक्र हे सुद्धा एका विशिष्ट पद्धतीने व एक विशिष्ट अंतर ठेवून चालते. त्यातही बदलाचा आनंद मिळावा म्हणून ऋतुमानाप्रमाणे सूर्य दक्षिणायन-उत्तरायण करतो व मग ऋतुमानाप्रमाणे दिवस-रात्र लहानमोठे होतात.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
- डॉ. भाग्यश्री झोपे२२ एप्रिल हा दिवस जगभरात ‘वसुंधरा दिन’ म्हणून पाळला जातो. पण आपल्या भारतीय संस्कृतीमध्ये मात्र रोज दिवसाची सुरुवात पृथ्वीमातेला नमस्कार करून आणि दिवसभराचे काम करण्यासाठी तुझ्यावर पाय ठेवण्यास पर्याय नसल्याने ‘हे देवी, मला क्षमा कर’ ही प्रार्थना करूनच होते. भारतीय ऋषीमुन
सध्या सगळीकडे प्रदुषणाच्या गंभीरतेची चर्चा होत असते. मनुष्याने निसर्गावर अतिक्रमण करण्याच्या नादात, फक्त स्वतःच्या क्षणिक सुखाच्या आहारी जाऊन जवळजवळ सर्व नैसर्गिक संसाधनांना दूषित केलेले दिसते.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
‘फॅमिली डॉक्टर’ अविरत चालू ठेवल्याबद्दल ‘सकाळ’ला धन्यवाद. आम्हाला यातील मार्गदर्शनाचा आजवर खूप फायदा झालेला आहे. माझी नात अमेरिकेत असते. ती अडीच वर्षांची आहे. गर्भसंस्कार केलेले असल्यामुळे तिची एकंदर प्रगती तसेच तब्येत उत्तम आहे. फक्त ती अजून बोलत नाही, कृपया यावर काही उपाय सुचवावा.- वैशाल
‘फॅमिली डॉक्टर’ अविरत चालू ठेवल्याबद्दल ‘सकाळ’ला धन्यवाद. आम्हाला यातील मार्गदर्शनाचा आजवर खूप फायदा झालेला आहे.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
माझे वय ४७ वर्षे आहे. काही दिवसांपासून मला झोप नीट लागत नाही. दिवसभर काम केल्यामुळे थकवा जरी जाणवत असला तरी झोप लागत नाही, लागली तरी मध्ये मध्ये जाग येते. आजकाल मला स्वप्नसुद्धा जास्ती पडतात. यामुळे सकाळी उठल्यावर स्फूर्ती जाणवत नाही. कृपया मार्गदर्शन करावे.- धनश्री काळे उत्तर : शरीरात वात
माझे वय ४७ वर्षे आहे. काही दिवसांपासून मला झोप नीट लागत नाही. दिवसभर काम केल्यामुळे थकवा जरी जाणवत असला तरी झोप लागत नाही, लागली तरी मध्ये मध्ये जाग येते.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
- डॉ. भाग्यश्री झोपेपोटात एकाएकी आणि तीव्र स्वरूपाच्या वेदना सुरू झाल्या की सहसा मुतखडा तर नाही ना, अशी शंका आल्याशिवाय राहत नाही. क्वचित इतर काही कारणासाठी सोनोग्राफी करावी लागली तर त्यात मुतखडा असल्याचे दिसून येते. आयुर्वेदात मुतखडा होण्यामागे तिन्ही दोष, विशेषतः वात आणि कफ दोषांचा सहभाग
पोटात एकाएकी आणि तीव्र स्वरूपाच्या वेदना सुरू झाल्या की सहसा मुतखडा तर नाही ना, अशी शंका आल्याशिवाय राहत नाही.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
पृथ्वीच्या स्वतःभोवती व सूर्याभोवती फिरण्याने सूर्य पूर्वेला उगवला तरी सहा महिने उत्तरेकडे व सहा महिने दक्षिणेकडे सरकतो. मकरसक्रांतीच्या आरंभापासून ते कर्कसंक्रांतीच्या आरंभापर्यंत सूर्याची गती उत्तरेकडे असते म्हणून त्यास उत्तरायण म्हणतात. साधारण मार्गशीर्ष महिन्यात (२१ डिसेंबर) उत्तरायणास
दक्षिणायनात सूर्य थंडावा व पाणी म्हणजे जीवन देण्यास सुरवात करतो व उत्तरायणात उष्णता वाढून तीच जलशक्ती परत घेण्यास सुरवात करतो.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
माझ्या मुलाचे वय चार वर्षे आहे. त्याचे केस सध्या पांढरे होऊ लागले आहेत. तसेच त्याच्या केसांत कोंडा असतो. तो खायला चिडचिड करत असतो. चकली, चिवडा वगैरे पदार्थ आवडीने खातो, पण व्यवस्थित आहार घेणे टाळतो. यासाठी मला काय करता येईल?- उषा जाधव, डोंबिवलीउत्तर : लहान मुलांचे पचन व्यवस्थित असणे हे त्य
लहान मुलांचे पचन व्यवस्थित असणे हे त्यांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
‘राम राम मंडळी, कसं काय?’ असे म्हणून समोरच्या व्यक्तीला संबोधण्याची पद्धत अजूनही अनेक ठिकाणी दिसून येते. यामागे श्रीरामांचे नाव ओठावर येणे हा हेतू तर असतोच, परंतु प्रत्येकामध्ये परमपुरुष-परमात्म्याचा अंश आहे, याचीही आठवण करून दिली जाते. कधी तरी आपण ‘त्यात काही राम नाही’ असे जे म
‘राम राम मंडळी, कसं काय?’ असे म्हणून समोरच्या व्यक्तीला संबोधण्याची पद्धत अजूनही अनेक ठिकाणी दिसून येते.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
- डॉ. भाग्यश्री झोपे‘वेदना नास्ति विना वातात्’ म्हणजे ‘वाताशिवाय वेदना नसतात’ हे आयुर्वेदातील एक प्रसिद्ध सूत्र होय. यावरून सांधे दुखतात तेव्हा सांध्यात, कंबर-पाठ दुखते तेव्हा पाठीच्या कण्यात वात वाढलेला असतो, तर अंग दुखते तेव्हा संपूर्ण शरीरात वात वाढलेला असतो. अंगदुखी म्हटले की सर्वप्रथम
‘वेदना नास्ति विना वातात्’ म्हणजे ‘वाताशिवाय वेदना नसतात’ हे आयुर्वेदातील एक प्रसिद्ध सूत्र होय.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
माझे वय ४० वर्षे आहे. आमच्या घरी वडिलांच्या बाजूने मधुमेहाची प्रवृत्ती आहे... म्हणजे दोन्ही काकांना, आत्याला वगैरे सगळ्यांना मधुमेह आहे. गेल्या आठवड्यात मी तपासणी केली, त्यात सकाळी अनशापोटीची साखर ११० आली. डॉक्टरांनी वजन कमी करायला आणि साखर बंद करायला सांगितली आहे, यावर आयुर्वेदाची काही मद
माझे वय ४० वर्षे आहे. आमच्या घरी वडिलांच्या बाजूने मधुमेहाची प्रवृत्ती आहे... म्हणजे दोन्ही काकांना, आत्याला वगैरे सगळ्यांना मधुमेह आहे.
MORE NEWS
फॅमिली डॉक्टर
पाण्याला समानार्थी शब्द जीवन असावा हा केवळ योगायोग नाही तर यातून खूप काही समजून घेण्यासारखे आहे. भारतीय संस्कृतीनुसार जीवाची उत्पत्ती आणि जीवाच्या उत्क्रांतीची सुरूवात मत्स्यावतारात म्हणजे पाण्यात झाली आणि नंतर हलके हलके कूर्म, वराह, नरसिंह असे जीवनाचे टप्पे सुरू झाले. थोडक्यात पाण्याशिवाय
पाण्याला समानार्थी शब्द जीवन असावा हा केवळ योगायोग नाही तर यातून खूप काही समजून घेण्यासारखे आहे.
