जगभरातील साहित्यिक असतात या पुरस्काराच्या प्रतीक्षेत

मुंबई : जसे ऑस्कर अवॉर्ड, फिल्मफेअर अवॉर्ड इत्यादी चित्रपटसृष्टीतील उत्कृष्ट कार्यासाठी दिले जातात, त्याचप्रमाणे साहित्य क्षेत्रातील उत्कृष्ट योगदानासाठी अनेक पुरस्कार दिले जातात. हे पुरस्कार म्हणजे बुकर पुरस्कार, साहित्य अकादमी पुरस्कार इत्यादी. या लेखाद्वारे, आपण बुकर पुरस्कार कोणत्या आधारावर दिला जातो आणि भारतातील कोणत्या लोकांनी हा पुरस्कार जिंकला आहे हे जाणून घेऊ.

बुकर पुरस्कार म्हणजे काय ?

बुकर पुरस्कार हा इंग्रजी भाषेत लिहिलेल्या आणि यूके किंवा आयर्लंडमध्ये प्रकाशित झालेल्या सर्वोत्कृष्ट कादंबरीला दरवर्षी दिला जाणारा साहित्यिक पुरस्कार आहे. हा एक उच्च दर्जाचा साहित्यिक पुरस्कार आहे आणि त्यामुळेच दरवर्षी दिल्या जाणाऱ्या या पुरस्काराची जवळपास प्रत्येक पुस्तकप्रेमीला प्रतीक्षा असते.

बुकर पुरस्काराचा इतिहास

बुकर पुरस्काराची सुरुवात २००५ मध्ये मॅन बुकर इंटरनॅशनल प्राईज म्हणून झाली. सुरुवातीला हा द्वैवार्षिक पुरस्कार होता आणि साहित्यकृती इंग्रजीशिवाय इतर भाषेत लिहिली जावी अशी अट नव्हती. मॅन बुकर इंटरनॅशनल प्राईजच्या सुरुवातीच्या विजेत्यांमध्ये अॅलिस मुनरो, लिडिया डेव्हिस आणि फिलिप रॉथ, तसेच इस्माईल कादारे आणि लास्झ्लो क्रॅस्नाहोर्काई यांचा समावेश आहे.

या पुरस्काराची बक्षीस रक्कम मूळतः £ २१ हजार होती आणि २००२ मध्ये ती £ ५० हजारपर्यंत वाढवण्यात आली. १९७१ मध्ये बुकरचे कायदे बदलण्यात आले. १९७० मध्ये प्रकाशित झालेल्या पुस्तकांचा १९७० किंवा ७१मध्ये विचार केला गेला नाही. २०१०मध्ये, एक विशेष पारितोषिक, लॉस्ट मॅन बुकर पुरस्कार, १९७०च्या दशकातील २२ कादंबऱ्यांच्या लांबलचक सूचीमधून विजेते निवडण्यात मदत करण्यासाठी फाऊंडेशनने तयार केले होते.

बुकर पारितोषिक विजेता कोण निवडतो ?

पुरस्कारासाठी विजेत्यांची निवड करण्यासाठी फाउंडेशन सल्लागार समितीची निवड केली जाते. या सल्लागार समितीमध्ये एक लेखक, दोन प्रकाशक, एक साहित्यिक, एक पुस्तक विक्रेते, एक ग्रंथपाल आणि एक अध्यक्ष यांचा समावेश आहे. त्यानंतर समिती प्रत्येक वर्षी बदलणारे न्यायाधीश पॅनेल निवडते. अग्रगण्य समीक्षक, लेखक आणि शिक्षणतज्ज्ञांमधून पुरस्कारासाठी परीक्षकांची निवड केली जाते.

भारतीय बुकर पुरस्कार विजेते

१. वि.स. नायपॉल

पुस्तक- इन अ फ्री स्टेट (१९७१)

२. सलमान रश्दी

पुस्तक - मिडनाइट्स चिल्ड्रन (१९८१)

३. अरुंधती रॉय

पुस्तक - द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्ज (१९९७)

४. किरण देसाई

पुस्तक - द इनहेरिटन्स ऑफ लॉस (२००६)

५. अरविंद अडिगा

पुस्तक - द व्हाईट टायगर (२००८)