खेलेगा इंडिया... : गुडघेदुखी

- महेंद्र गोखले

तुमचे गुडघे तुमच्या शरीरातील सर्वात गुंतागुंतीच्या सांध्यांपैकी एक आहेत, जे तुम्हाला चालणे, धावणे, चढणे, बसणे आणि बरेच काही करण्यास मदत करतात. तथापि, तुमचे गुडघे तुमच्या जीवनकाळात खूप जास्त ताण सहन करतात. स्पर्धात्मक खेळ असोत किंवा वय आणि निष्क्रियतेमुळे होणारी साधी झीज असो, तुमच्या गुडघ्यांमध्ये अनेक समस्या निर्माण होऊ शकतात आणि तुमचे रोजचे जीवन कष्टमय होऊ शकते.

गुडघेदुखीमुळे, तुम्हाला चालताना त्रास होऊ शकतो, गुडघा वाकवण्यास त्रास होऊ शकतो किंवा पायावर भार टाकणे अवघड होऊ शकते.

गुडघेदुखी कमी करण्याचे उपाय

1) पायाचे सरळ रचना नसणे - सुरुवातीच्या काळातच यामध्ये सुधारणा करणे आवश्यक असते आणि त्यासाठी आवश्यक तो व्यायाम करणे गरजेचे आहे.

2) जास्त वजन - सांधे, लिगामेंटवर खूप दबाव टाकणे

3) जास्त वापर - (विशेषत: ॲथलिट, धावपटू, वृद्धापकाळात) अध:पतन रोखण्यासाठी आयसोमेट्रिक ताकद आणि लवचिकतेचे व्यायाम करणे आवश्यक आहे

4) चुकीचे पादत्राणे - अनेक वेळा पादत्राणे जीर्ण होतात ती पायाच्या चुकीच्या रचनेमुळे..अशा वेळेला सुधारणा करणे आवश्यक असते.

5) चालणे, असमान किंवा कठीण पृष्ठभागावर धावणे - एखादी कृती दीर्घ काळ चालत असेल तर त्याला सहाय्यक होणारा व्यायाम करणे आवश्यक आहे. बरेच लोक वजन कमी करण्यासाठी धावतात परंतु त्यांना हे समजत नाही की धावताना ते त्यांच्या शरीराच्या वजनाच्या तीन पट वजन वाहत असतात. त्यामुळे त्यांना स्ट्रेंग्थ व्यायाम करणे आवश्यक आहे.

6) निष्काळजीपणा - स्ट्रेंग्थ व्यायामाबद्दल जागरूकता नसणे, एखाद्याने आठवड्यातून किमान ३ वेळा स्ट्रेंग्थ व्यायाम म्हणजे स्ट्रेंग्थ व्यायाम आणि लवचिकता वाढवणारे व्यायाम करणे आवश्यक आहे.

• गुडघेदुखीसह व्यायाम करणे अर्थातच कठीण असते.

• गुडघेदुखी असेल तर व्यायामाने गुडघेदुखी आणि स्टिफनेस कमी होतो. आपल्या गुडघ्यात हालचालींची पातळी सुधारते. पायाची लवचिकता वाढते.

• आपल्या पायाचे स्नायू आणि हाडे मजबूत होतात.

• शरीराचे संतुलन सुधारते.

• स्ट्रेंथ ट्रेनिंगबाबत अनेकांचा गैरसमज आहे; त्यांना स्ट्रेंथ ट्रेनिंग म्हणजे वजन उचलणे असे वाटते. विशेषत: टार्गेट ठेवून व्यायाम केल्यामुळे गुडघेदुखी आणि गुडघ्याचे कार्ये सुधारू शकतात; ज्यामुळे स्नायूंचा ताण कमी होतो, ज्यामुळे सांध्याची हालचाल सुधारते, योग्य हालचालीमुळे तुमच्या गुडघ्यांना आधार देणारे पायांचे स्नायू देखील मजबूत होतात. पायाचे मजबूत स्नायू दबाव कमी करतात आणि तुमचे गुडघ्याचे सांधे स्थिर करतात. तुमच्या गुडघ्यांना पुढील नुकसान किंवा दुखापतीपासून वाचवतात.

गुडघेदुखीची कारणे

• हळूहळू झीज, दुखापत आणि वैद्यकीय परिस्थितीमुळे गुडघेदुखी होऊ शकते.

• तुम्हाला ऑस्टियोआर्थरायटिस होतो, तेव्हा तुमच्या सांध्यातील हाडे आणि कार्टिलेज कालांतराने तुटते. याचा अनेकदा गुडघे, नितंब आणि हातांवर परिणाम होतो.

• पॅटेलोफेमोरल पेन सिंड्रोम (पीएफपीएस)मुळे तुमच्या गुडघ्याच्या पुढच्या भागात वेदना होतात.

• अपघातादरम्यान पडणे किंवा थेट गुडघ्याला मार लागणे यासारख्या दुखापतीमुळे गुडघा तुटला किंवा निखळला जाऊ शकतो.

• सॉफ्ट टिश्यूच्या दुखापतींमुळे तुमचे स्नायू, टेंडन आणि लिगामेंट. तीव्र जखमा, उदा ः मेनिस्कस किंवा एसीएल(ACL)फाटणे. अशी दुखापत अचानक शारीरिक हालचाली किंवा अपघातादरम्यान होतात.

• टेंडिनाइटिस सारख्या अतिवापराच्या दुखापती कालांतराने होतात, अनेकदा परत परत एकच हालचाल केल्यामुळे होते.

• काहीवेळा गुडघेदुखी, संधिवात किंवा ल्युपस सारख्या स्वयंप्रतिकार विकारांशी संबंधित असू शकते.

गुडघेदुखी तुमच्या दैनंदिन कामात अडथळा आणू शकते. अतिवापर आणि त्या संबंधित दुखापतींना अनेकदा दोष दिला जातो. परंतु व्यायामामुळे दुखणे आणि वेदना कमी होण्यास मदत होते. स्ट्रेंग्थ आणि स्ट्रेचिंग वर्कआउट्स तुमच्या गुडघ्याच्या सांध्यांना आधार देऊ शकतात आणि तुमची लवचिकता आणि हालचालींची पातळी सुधारू शकतात. उभे असताना तुम्हाला गुडघेदुखीचा त्रास जास्त होत असेल तर वजन नसलेल्या व्यायामापासून सुरुवात करणे उपयुक्त ठरू शकते. स्ट्रेंथ व्यायाम सर्व वयोगटांसाठी आवश्यक आहे, त्याकडे दुर्लक्ष करू नका. चालणे, जॉगिंग, सायकल चालवणे, बॅडमिंटन खेळणे, टेनिस याला पूरक असे स्ट्रेंथ आणि लवचिकता वाढवणारे व्यायाम आवश्यक आहेत. त्यामुळे तुमच्या सगळ्या क्रिया दीर्घकाळपर्यंत वेदनारहित होतील.