Education Day : मौलाना आझाद यांच्या वाढदिवशी शिक्षण दिवस का साजरा केला जातो ?

मुंबई : भारताचे पहिले शिक्षण मंत्री मौलाना अबुल कलाम यांच्या जयंतीनिमित्त भारतात दरवर्षी 11 नोव्हेंबर रोजी राष्ट्रीय शिक्षण दिन साजरा केला जातो. 1947 ते 1958 या काळात पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या सरकारमध्ये त्यांनी पहिले शिक्षण मंत्री म्हणून देशाची सेवा केली. ते सुधारक, स्वातंत्र्यसैनिक, विद्वान आणि प्रख्यात शिक्षणतज्ज्ञ होते, जे शिक्षणाद्वारे राष्ट्र उभारणीसाठी कटिबद्ध होते.

मौलाना अबुल कलाम कोण होते ?

मक्का (सौदी अरेबिया) येथे 1888 मध्ये जन्मलेले अबुल कलाम गुलाम मुहियुद्दीन यांना बहुतेक लोक 'मौलाना अबुल कलाम आझाद' म्हणून ओळखतात. १९१२ मध्ये त्यांनी ब्रिटीश धोरणांना विरोध करण्यासाठी अल-हिलाल हे उर्दूमधील साप्ताहिक मासिक सुरू केले. परंतु ब्रिटीश सरकारने अल-हिलालवर बंदी घातली, त्यानंतर त्यांनी अल-बागाह नावाचे दुसरे साप्ताहिक मासिक सुरू केले. आझाद हे प्रसिद्ध शिक्षणतज्ञ, पत्रकार, स्वातंत्र्यसैनिक आणि राजकारणी होते.

मौलाना अबुल कलाम आझाद यांनी भारतीय शिक्षण संरचना सुधारण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यावेळी भारतातील शैक्षणिक संरचना सुधारण्याचे त्यांचे स्वप्न होते आणि ते पूर्ण करण्यासाठी त्यांनी खूप मेहनतही घेतली. एवढेच नाही तर त्यांनी स्त्री शिक्षणाचाही जोरदार पुरस्कार केला.

आजच्या काळात आधुनिक शिक्षणपद्धती आणण्याचे श्रेयही त्यांनाच जाते. ते शिक्षण मंत्री असताना, देशातील पहिली IITs, IISc, वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषद (CSIR), इंडियन कौन्सिल फॉर कल्चरल रिलेशन्स (ICCR) स्कूल ऑफ प्लॅनिंग अँड आर्किटेक्चर आणि विद्यापीठ अनुदान आयोग (UGC) ची स्थापना झाली. 22 फेब्रुवारी 1958 रोजी वयाच्या 69 व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले.

मौलाना अबुल कलाम आझाद यांनीही पौर्वात्य शिक्षण आणि साहित्यात संशोधनाला चालना दिली. ललित कला विकसित करण्यासाठी आणि भारतात सामाजिक-धार्मिक आणि सांस्कृतिक आंतरसंबंध निर्माण करण्यासाठी त्यांनी ललित कला, संगीत, नाटक आणि साहित्य अकादमींची स्थापना केली. एवढेच नाही तर १४ वर्षांपर्यंतच्या मुलांना मोफत आणि सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण देण्याच्या संकल्पनेचा पुरस्कार केला.

मौलाना आझाद यांच्या वाढदिवसाला राष्ट्रीय शिक्षण दिन का साजरा केला जातो ?

मौलाना आझाद यांचा जन्म ११ नोव्हेंबर १८८८ रोजी झाला. ते स्वतंत्र भारतातील शिक्षणाचे प्रमुख शिल्पकार म्हणून ओळखले जातात. मौलाना आझाद यांनी राष्ट्र उभारणी, संस्था उभारणी आणि शिक्षण क्षेत्रात दिलेल्या अनुकरणीय योगदानाची आठवण म्हणून हा दिवस साजरा केला जातो.

‘शाळा म्हणजे देशाचा भावी नागरिक तयार करणाऱ्या प्रयोगशाळा’ असे ते म्हणायचे. इतिहासकारांच्या मते, त्यांनी उच्च शिक्षण आणि तांत्रिक आणि वैज्ञानिक संशोधन आणि शिक्षण तसेच ज्ञान-आधारित उद्योगांच्या अलीकडील उदयाचा पाया घातला.

भारत सरकारच्या मानव संसाधन विकास मंत्रालयाने (MHRD) 11 सप्टेंबर 2008 रोजी हा दिवस राष्ट्रीय सण म्हणून घोषित केला. पहिल्या राष्ट्रीय शिक्षण दिनाचे उद्घाटन 11 नोव्हेंबर 2008 रोजी भारताच्या तत्कालीन राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील यांच्या हस्ते विज्ञान भवनात करण्यात आले.