शरीरशास्त्र : ज्येष्ठ नागरिक आणि मणक्याचे आजार

वाढत्या अत्याधुनिक वैद्यकीय सुविधा यामुळे वयोमर्यादा वाढली आहे, त्यामुळे वयोवृद्ध लोकांच्या संख्येत वाढ झाली आहे. वाढत्या वयाबरोबर येणारे हाडांचे व मणक्याचे आजारही वाढत आहेत. या लेखात आजार आपण कसे टाळू शकतो आणि झाल्यास काय उपचार करू शकतो हे पाहणार आहोत.

काय आहेत वयोवृद्ध लोकांच्या समस्या?

• पाठ दुखी (कंबर दुखी)

• मानदुखी

• हाडांची ठिसुळता

• मणक्याचे फ्रॅक्चर

• वयानुसार होणारे मणक्याचे बाक

• मधुमेह, कंपवात, नैराश्य, विस्मरण, थॉयराइड, उच्च रक्तदाब यामुळे हाडांवर होणारे विपरीत परिणाम.

• मणक्याच्या नसावर दबावामुळे होणारे दुष्परिणाम ः चालण्यास असुविधा, लघवी व संडासवरील ताबा सुटणे. हाता-पायामध्ये येणाऱ्‍या कमजोरीमुळे चालणे बंद होणे.

उपचारापेक्षा प्रतिबंध चांगला

• आहार : व्हिटॅमिन व जास्त प्रथिने युक्त आहार.

• व्यायाम : दररोज ४५ मिनिटे ते १ तास नियमाने व्यायाम करणे.

• एकदम ४५ मिनिटे किंवा १ तास व्यायाम करण्याऐवजी दोन किंवा तीन टप्यात व्यायाम जास्त योग्य. चालणे, सर्व जॉईन्टस दहा वेळा फिरवणे (घड्याळ्याच्या दिशेने आणि विरुद्ध दिशेने) प्राणायाम करणे गरजेचे आहे.

• रोज सकाळी एक तास उन्हात बसणे. व्हिटॅमिन-डीसाठी सकाळी ११ ते २ पर्यंत.

• ऑस्ट्रोपोरायसिसवर योग्य उपचार घेणे.

• कॅल्शिअम आणि व्हिटॅमिन डी३च्या गोळ्या आणि कॅल्शिअमचे इंजेक्शन हाडांची घनता तपासणे. (वर्षातून एकदा)

• दरवर्षी किंवा दोन वर्षातून एकदा आपल्या वाढदिवसाच्या दिवशी संपूर्ण शरीराची तपासणी करून घेणे. त्यामुळे साठीनंतरचे टाळण्यासारखे किंवा लवकर निदान होऊन उपचार करण्यासारखे आजार आहेत त्यावर मात होऊ शकते.

• चालताना वॉकर किंवा काठी वापरावी.

• बाथरूममध्ये ॲण्टिस्किड टाइल्स वापराव्यात.

• जिन्यावर रेलिंग असावेत.

झोपून उठल्यावर ३० सेकंद १ मिनिटे थांबून मग उभे राहून सावकाश चालायला सुरूवात करावी. यामुळे चक्कर येऊन पडण्याचे प्रमाण कमी होते.

मणक्याचे त्रास सुरू झाल्यास, अंगावर काढण्यापेक्षा तज्ज्ञ डॉक्टरांकडून त्याचे परिक्षण व निदान केल्यास, त्याचे निवारण योग्य व लवकर होऊ शकते.

(लेखक संचेती हॉस्पिटलमध्ये मणका तज्ज्ञ आहेत.)