-मजबूत हाडे ः सुदृढ आरोग्याचा पाया

लोगो-----------आरोग्यभान ः वैयक्तीक - सार्वजनिक
(२५ एप्रिल टुडे ४)
आपल्या शरीराला आकार देतात आणि डौलदार बनवतात ती आपली हाडे. त्यामुळे निरोगी जीवनासाठी हाडांचे आरोग्य खूप महत्वाचे आहे. हाडांचे आरोग्य म्हणजे तुमच्या हाडांची ताकद आणि घनता, जी हालचालीच्या गतिशिलतेसाठी आणि आधारासाठी अत्यंत महत्त्वाची असते. आत्मनिर्भर राहण्यासाठी आयुष्यभर हाडांचे आरोग्य राखणे फार महत्वाचे आहे.-

rat८p१.jpg-
25N62509

- डॉं. विष्णू माधव, चिपळूण
---
मजबूत हाडे ः सुदृढ आरोग्याचा पाया
हाडे नेहमीच बदलत राहतात. शरीर सतत नवीन हाड बनवते आणि जुने हाड मोडते. या प्रक्रियेला रीमॉडेलिंग म्हणतात. जेव्हा तुम्ही तरुण असता तेव्हा जुने हाड मोडण्यापेक्षा नवीन हाड लवकर तयार होते. त्यामुळे तुमच्याकडे असलेल्या हाडांच्या घनतेचे प्रमाण वाढते. बहुतेक लोक वयाच्या ३०व्या वर्षी हाडांच्या घनतेच्या शिखरावर पोहोचतात. त्यानंतर, हाडांची पुनर्रचना सुरू राहते; परंतु वाढण्यापेक्षा थोडे जास्त हाडांचे वस्तुमान गमावता. ऑस्टिओपोरोसिस म्हणजे हाडे कमकुवत होतात आणि सहजपणे तुटतात. ऑस्टिओपोरोसिस होण्याची शक्यता किती आहे हे ३० वर्षांचे झाल्यावर किती हाडांचे वस्तुमान आहे आणि त्यानंतर ते किती लवकर गमावले जाते यावर अवलंबून असते. उच्चतम हाडांचे वस्तुमान जितके जास्त तितके हाड जास्त मजबूत असेल. जितके जास्त हाड बांधले असेल तितके वय वाढत असताना ऑस्टिओपोरोसिस होण्याची शक्यता कमी असते.

• हाडे तुमच्या शरीराला आकार व आधार देतात.
• तुम्हाला हालचाल करण्यास मदत करतात. स्नायू हाडांसह एकत्र काम करून तुमचे शरीर हलवतात.
• तुमच्या अवयवांचे रक्षण करतात. काही हाडे तुमच्या अवयवांना दुखापतीपासून वाचवतात. उदाहरणार्थ, तुमच्या फासळ्या तुमच्या हृदयाचे आणि फुप्फुसांचे रक्षण करतात आणि तुमची कवटी तुमच्या मेंदूचे रक्षण करते. हाडे रक्तपेशी बनवणारा कारखाना आहेत तसेच कॅल्शियम आणि फॉस्फरससारख्या खनिजांचे गोदाम असतात.

हाडांच्या स्वास्थ्यावर परिणाम करणारे घटक
वय ः वाढत्या वयानुसार हाडांचा ठिसुळपणा वाढत जातो. ज्या लोकांचा बॉडी मास इंडेक्स १९ किंवा त्यापेक्षा कमी असतो त्यांना ऑस्टिओपोरोसिसचा धोका जास्त असतो. कारण, वयानुसार त्यांच्याकडे हाडांचे वस्तुमान कमी असते.
लिंग ः पुरुषांपेक्षा महिलांना ऑस्टिओपोरोसिसचा धोका जास्त असतो. रजोनिवृत्तीनंतर Estrogen हार्मोनची पातळी कमी झाल्याने हाडे ठिसूळ होऊन ऑस्टिओपोरोसिसचा धोका वाढत जातो.
वंश आणि कुटुंब इतिहास ः इतर लोकांपेक्षा पांढऱ्या किंवा आशियाई वंशाच्या लोकांना ऑस्टिओपोरोसिसचा धोका जास्त असतो. ज्यांच्या पालकांना ऑस्टिओपोरोसिस (कौटुंबिक इतिहास) आहे त्यांनाही हाडांचा तुटण्याचा धोका वाढतो
हार्मोन्सची पातळी ः हार्मोन्स हाडांवर परिणाम करतात. जास्त थायरॉईड हार्मोनमुळे हाडांचे नुकसान होऊ शकते.
कमी टेस्टोस्टेरॉनची पातळी हाडांच्या वस्तुमानाचे नुकसान करू शकते.

काही औषधे दीर्घकाळ घेतल्याने हाडांचे नुकसान होऊ शकते.
स्तनाचा कर्करोग आणि प्रोस्टेट कर्करोगावर उपचार करण्यासाठी वापरली जाणारी हार्मोनल औषधे.
• फेफरे टाळण्यासाठी वापरली जाणारी औषधे
• थायरॉईड रोगांवर उपचार करण्यासाठी वापरली जाणारी औषधे
• ग्लुकोकोर्टिकोइड स्टिरॉइड्स
• काही वैद्यकीय परिस्थितीदेखील हाडांच्या आरोग्यावर परिणाम करू शकतात.

उदाहरणार्थ, एनोरेक्सियासारख्या खाण्याच्या विकारामुळे ऑस्टिओपोरोसिसचा धोका वाढतो. कारण, पुरेसे न खाणे आणि कमी वजन असणे हाडे कमकुवत करते. थायरॉईड रोग, दाहक आतड्यांचा रोग, संधिवात आणि कुशिंग सिंड्रोमसारख्या वैद्यकीय परिस्थितीमुळे हाडांचे नुकसान होण्याचा धोका वाढू शकतो.

(क्रमशः)

(लेखक चिपळुणात हाडाचे डॉंक्टर आहेत.)