डोळ्यांची काळजी

आरोग्यभान ः वैयक्तीक - सार्वजनिक---लोगो
(६ जून टुडे ४)

डोळ्यांची काळजी
डोळे मानवासाठी अत्यंत आवश्यक असतात. डोळ्यांमुळे आपण रंग, आकार आणि वस्तूंचे स्वरूप ओळखू शकतो. डोळ्यांमुळे आपल्याला निसर्गरम्य ठिकाणे, कलाकृती आणि सुंदर दृश्ये पाहता येतात आणि त्यांचा आनंद घेता येतो. डोळा हा मानवाचा एक अत्यंत महत्त्वाचा ज्ञानेंद्रिय आहे. डोळ्याद्वारे आपण आपल्या सभोवतालचे जग पाहू शकतो. डोळा प्रकाशाचे रूपांतर करून आपल्या मेंदूत प्रतिमा बनवतो, ज्यामुळे आपल्याला वस्तू आणि घटना दिसतात. दोन्ही डोळ्यांमुळे वस्तूचे स्वरूप-लांबी, रूंदी, उंची आणि खोली [थ्रीडी इमेज] समजते.

-rat१२p२१.jpg-
25N70090
-डॉ. अनुपमा जोशी, चिपळूण
--
२०२२ मध्ये, भारतात अंदाजे ४.९५ दशलक्ष लोक अंध होते, जे एकूण लोकसंख्येच्या ०.३६ टक्के होते. या व्यतिरिक्त, ३५ दशलक्ष लोकांना दृष्टीदोष होता, जे लोकसंख्येच्या २.५५ टक्के होते. २०२४ मध्ये भारतात ८० लाख अंध व्यक्ती असतील, असा अंदाज आहे जे जागतिक अंधत्व आणि दृष्टीदोषाच्या अंदाजे एक चतुर्थांश भार आहे. याचा अर्थ असा की, भारतातील सुमारे ६२ दशलक्ष लोकांना कोणत्या ना कोणत्या प्रकारचा दृष्टीदोष आहे. भारतात, टाळता येण्याजोग्या अंधत्वाची मुख्य कारणे म्हणजे मोतीबिंदू, न दुरुस्त केलेले चष्मा नंबर, दृष्टिदोष, काचबिंदू, मधुमेही रेटिनोपॅथी आणि कॉर्नियल (बुब्बुळाचे) रोग.
मोतीबिंदू हे अंधत्वाचे प्रमुख कारण आहे. विशेषतः वयाशी संबंधित मोतीबिंदू, न दुरुस्त केलेले चष्मा नंबर, दृष्टिदोष, काचबिंदू आणि मधुमेही रेटिनोपॅथीदेखील टाळता येण्याजोग्या अंधत्वात लक्षणीय योगदान देतात. डोळ्यांची काळजी घेणे हे एकूण आरोग्य आणि कल्याणासाठी महत्त्वाचे आहे कारण, दैनंदिन काम आणि सामाजिक संवादांसाठी निरोगी दृष्टी आवश्यक आहे. नियमित डोळ्यांची तपासणी डोळ्यांचे आजार लवकर ओळखण्यास आणि त्यावर उपचार करण्यास मदत करू शकते, दृष्टी कमी होण्यापासून रोखू शकते आणि जीवनाची गुणवत्ता सुधारू शकते. या व्यतिरिक्त, डोळ्यांच्या तपासणीतून मधुमेह आणि उच्च रक्तदाबसारख्या होऊ घातलेल्या वैद्यकीय परिस्थिती उघड होऊ शकतात.

डोळ्यांची काळजी घेण्यासाठी दैनंदिन टिप्स
* स्वच्छता- सकाळी उठल्यावर आणि दिवसभरात नियमितपणे थंड पाण्याने डोळे स्वच्छ करा. डोळ्यांना स्पर्श करण्यापूर्वी तुमचे हात चांगले धुवा, विशेषतः जर तुम्ही कॉन्टॅक्ट लेन्स घातले असतील किंवा मेकअप् वापरत असाल तर डोळ्यांची जळजळ आणि संसर्ग टाळण्यासाठी झोपण्यापूर्वी डोळ्यांचा मेकअप् काढून टाका. तुमचे कॉन्टॅक्ट लेन्स नियमितपणे स्वच्छ आणि निर्जंतुक करा. डोळ्यांचे मेकअप् उत्पादने किंवा ब्रश शेअर करणे टाळा.
* स्क्रीन टाइम ब्रेक्स : २०-२०-२० नियम पाळा. दर २० मिनिटांनी २० सेकंदांचा ब्रेक घ्या आणि २० फूट अंतरावर असलेल्या एखाद्या गोष्टीकडे पहा.
* डोळ्यांचा ताण कमी करण्यासाठी स्क्रीनची चमक आणि कॉन्ट्रास्ट योग्य ठेवा.
जास्त उजेड किंवा कमी उजेड डोळ्यांवर ताण आणतो. त्यामुळे, कामासाठी योग्य प्रकाश असणे आवश्यक आहे.
* जर तुम्ही स्क्रीनवर बराच वेळ घालवत असाल तर निळा प्रकाश [UV light] रोखणारे चष्मे वापरा.
* आहार आणि हायड्रेशन : डोळ्यांसाठी आवश्यक असलेले जीवनसत्वे आणि खनिजे असलेले पदार्थ खा. उदा. पालेभाज्या, फळे, नट्स, बिया आणि ओमेगा-३ फॅटी अॅसिडयुक्त संतुलित आहार घ्या. गाजर, मुळा, शेवग्याची शेंग, पपई, मेथी, पालक, बदाम, अक्रोड, दूध याचे आहारात नियमित सेवन करा. दिवसभर भरपूर पाणी पिऊन हायड्रेटेड राहा.
* डोळ्यांचे व्यायाम- डोळ्यांच्या स्नायूंना बळकटी देण्यासाठी वेगवेगळ्या अंतरावरील वस्तूंवर लक्ष केंद्रित करणे, तुमचे डोळे वेगवेगळ्या दिशेने फिरवणे असे साधे डोळ्यांचे व्यायाम करा.
* संरक्षक चष्मा- बाहेर पडताना १०० टक्के अतिनिल किरणोत्सर्ग रोखणारे सनग्लासेस घाला, खेळ किंवा अंगणात काम करणे, कामाच्या ठिकाणी जिथे डोळ्यांना इजा होऊ शकते अशा क्रियामध्ये संरक्षक चष्मा वापरा.
* नियमित डोळ्यांची तपासणी- डोळ्यांच्या कोणत्याही समस्या तपासण्यासाठी नेत्रतज्ज्ञांकडून नियमित सल्ला घ्या. दर ६ महिन्यांनी डोळ्यांची तपासणी करून घ्या.
* धूम्रपान टाळणे- धुम्रपानामुळे डोळ्यांच्या समस्या वाढू शकतात. यामुळे डोळ्याची गेलेली नजर पूर्ववत होऊ शकत नाही.
* इतर टिप्स- पुरेशी झोप घ्या कारण, त्यामुळे तुमचे डोळे विश्रांती घेतात आणि बरे होतात. डोळे चोळणे टाळा कारण, त्यामुळे त्यांना त्रास होऊ शकतो आणि जंतू पसरू शकतात. जर तुम्हाला डोळ्यांच्या कोणत्याही समस्या असतील तर निदान आणि उपचारांसाठी नेत्रतज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.
* डोळ्यांची काळजी घेण्याचे फायदे -दृष्टी सुधारते - मोतीबिंदू आणि इतर डोळ्यांच्या समस्या टाळता येतात. डोळे निरोगी राहतात. त्यामुळे डोळ्यांच्या बाबतीत जागरूक राहणे हे आरोग्याच्या बाबतीत जागरूक राहण्याइतकेच महत्वाचे आहे.

(लेखक नेत्रविकारतज्ज्ञ आहेत.)